Жул пишалул сий мудангу диркIссар

P6_8Февраль зурул 10-нний Аьрасатнаву кIицI дайссар Чил билаятирттал иширттал министерствалул зузалтрал ва дипломат къуллугърал ветерантурал пишалул байран – дипломат зузалал кьини.

Багьавуттин Аьлиев зий ур дипломатнал даврий 1985 шиная шихунай, 25-нния лирчусса шиннардий ивкIун ур жаваблувсса къуллугъирттай СССР-лул ва Аьрасатнал посольствардай Сириянаву, Ливиянаву, Саудуллал Аьрабнаву. ЛичIи-личIийсса шиннардий зий ивкIун ур кьатIаллил экономикалул иширттаха зузисса Госкомитетрай ва ДР-лул Миллатрал политикалул ва кьатIаллищалсса дахIавурттал министерствалий.
2012 шинал октябрь зуруя шихунай ва хъанай ур МахIачкъалаливсса Аьрасатнал МИД-рал вакил.
Ва ур Аьрасатнал дипломатътурал Ассоциациялул Да­гъусттаннаймур отделениялул каялувчи. Багьавуттин Аьлиев – тарихрал элмурдал кандидатри. Ххуйну кIулссар аьраб ва ингилис мазру.

Щаллагу дунияллий дипломатнал пиша ккалли байссар ца яла сий думунин ва бусравмунин.
Жулла республикалиягу, совет заманнай бикIу, махъсса шиннардий бикIу, цикссагу хьхьичIунсса дипломатътал бувккун бунугу, жучIава я дипломатнал пишалия, я вайннал байрандалия чIявучин кIулну къабикIай. Вай гьантрай му службалия цIухху-бусу бан­сса ниятрай на хьунабавкьура чIярусса шиннардий ва даврий зузисса Аьрасатнал дипломат, кIанттул органнал каялувчи, МахIачкъалаливсса Аьрасатнал МИД-рал вакил Аьлиев Багьавуттин Расуловичлущал.
— Багьавуттин Расулович, байбихьулий кутIану дип­ломат службалул тарихрая бусарча ччива.
— Аьрасатнаву дипломатнал пишалул кьини цIакь дурссар 2002 шинал октябрь зурул 31-нний бувксса президентнал хIукмулийну, цурдагу Аьрасатнал МИД-ран 200 шин хъанахъаврицIун дархIуну. Ва байран кIицI лаглагисса хIукму буккаврилгу бусласиссар дипломатнал пишалул агьамшиврия ва бусравшиврия. Февраль зурул 10-нний циванни учирча, муна му кьинилия 1549 шиная нанисса дур цалчинсса Аьрасатнал кьатIаллил политикалул ведомствалиясса дакIнийнбичавуртту, хIатта Аьра­сатнал дипломатиялул тарих цукссагу ччяни, аьвзал заманная байбихьлай бунугу.
Мунил мархри най бур 860-ку шинал Византиянал империялущал дурсса «О мире и любви» икьралдания. Му икьралданийн бувну, Аьрасатнал хьхьичIва-хьхьичI дунияллул билаятирттал дянив лайкьсса кIану бувгьу­ссар.
— Цукун кIицI дувару инагу, вил коллегахъалгу зула пишалул байран? Вин, хъунмасса опыт бусса дипломатнан, му цуксса агьамсса байранни?
— Аьдатравун багьсса куццуй, Аьрасатнал МИД-ву ва кьини лагайссар официальныйсса дипломатътурал прием. Дазул кьатIувсса Аьрасатнал дипломатътурал вакилханардай ва консултурал идарарттайгу ва кьини дувай фуршетру, коллектив бавтIсса мажлисру.
МахIачкъалаливсса МИД-рал вакилханалия тIурчарив, ларгсса шинал цалчинни жу му кьини, федерал министерстварттал ва ведомстварттал кIанттул органнал каялувчитурайнгу, жяматрал вакилтурайнгу оьвкуну, лахъа-хъунну кIицI дурсса. Гьашинугу мукунна дан дакIний буру.
Цукунсса асардацIун дархIусса дур ттунна ва байран учирча, ванил ттун цал ялагу дакIнийн бутай хIукуматрал ва жяматрал хьхьичIсса жула жаваблувшиннарая. Дипломатнал пишалул байран хIасул даврил мурад бивкIссар хIукуматрал чул бищай кIануну хъанахъисса кьатIаллил политикалул служба цIакь баву, Ватандалухсса ччаву гьаз даву, дунияллий ца яла цIакьмунин ккаллисса Аьра­сатнал дипломатиялул аьдатру ирсирай нани даву. Му бакъассагу, ва байран хIасул даву сававну жула билаятрал дипломатиялул сий гьаз хъанахъиссар, МИД-ву зузиминнан даврих гъира багьлагьиссар. Ва ялагу, байрандалул кьини цIакь даврил барашинна дуллалиссар, захIматсса чIумал къуллугъ буллай, билаятрал мурадру буручлай бивкIсса ветерантурал хIурмат жучIава бушиврул. Ва хъанахъиссар жула лавгмур дакIнийн бутансса, хIакьинусса ва гьунттийсса кьинилия пикри бансса хIуччану. Ттун пахру бур цумурцагу хIукуматрай, хаснува азарунния лирчусса шиннардил тарих бусса жулла хIукумат кунна хъунисса хIукуматирттай, ца яла сий думур пиша буну тIий ттула пиша. Дипломатътал — ми бур мудангу инсантуравух хIала-гьурттусса, гьарнащал маз лякъин кIулсса, аьчухсса ихтилатчитал. ОьрчIнийсса чIумуя байбивхьуну, хIакьинусса кьинигу ттунгу ххирар оьрму ккавксса, аькьил­сса инсантуращал, аькьлулул бувччусса чIунархIалминнащал, кIулши дусса мюрщиминнащал хавардай икIан.
Къуллугърах, пишалух, оьрмулул шиннах ва ахIвал-хIалданух урувгун къабувара на дустал. Ттул дустураву буссар министртал ва хIухчалт, элмурдал доктортал ва чарил усттартал, полицайтал ва диндалул агьлу.
— Цукунсса масъаларттаха зузиссар Ма­хIачкъалаливсса МИД-рал вакилхана?
— Вакилханалул дуллалисса давуртту, микку зузиминнал щаллу буллалисса масъалар­тту чIявуссар. Цивппагу бигьа бакъасса, жаваблувшинна дусса. Жул давриву ца агьамсса кIану бугьлай бур агьалинал аьрзри, тIалавшиннарду ххалдиргьуну, миннул хIакъираву ца хIукму баврил, дазул кьатIувсса республикалул агьалинал ихтиярду ва мурад­ру буруччаврил. ЖучIан чIявусса дагъусттанлувтал бучIай дазул кьатIувсса цала мачча-гъаннал хIакъираву. Жу га цIана хъирив бивзун, Аьрасатнал МИД-райн, дазул кьатIувсса дипломатътурал вакилханардайн ва консултурал идарарттайн бувккун, миннал масъалартту щаллу байссар.
Дагъусттан ххюра хIу­куматращал дазу дусса республика душиврийн бувну, Вакилханалул давричIан ххишаласса тIалавшинна дуссар, жул зузалт­райсса жаваблувшинна хъуннассар.
— Цукунсса дур Аьрасатнал дипломатиялул ирсирай нанисса аьдатру? Цуксса ишлану дуссар ми цIанасса никиралминначIа?
— Аьрасатнал дипломат службалул личIлулну дуручлай ва мюнпатну ишла дуллай буссар ирсирай цайнна дирмур – жула билаятрай цIакь хьусса кьатIаллил политикалул нирх.
Ттизаманнул шартIирдай дипломатнал къуллугъравугу диял­сса дахханашивуртту, цIушиннарду хъанай дур, хъуни-хъунисса инсаниятрал масъаларттацIун бавхIуну. Ци чулийгу, ва службалиясса мюнпат хъунмассар, жула лавгмур дакIнийну, ирсирай дирмунийн чул бивщуну зурча. Му чIумал хьунтIиссар Аьрасатнаща дунияллул иширттаву циламур ххуллу бугьан, ххишаласса мюнпат хьунсса куццуй миллатрал мурадру буручлан.
— Цукунсса тIалав­шин­нарду дуссар ттизаманнул Аьрасатнал дипломатная?
— Ттуршрахъул шиннардил лахъишиврий даххана къархьуну нанисса тIалавшинна дур политикалул ишру кIулшиву, зат лалавсун, мунил хIакъи-хIисав дан, инсантуращал зун кIулшиву. Дипломатнан мукунма кIулну бикIан аьркинссар цаппара чил билаятирттал мазру. Ми бикIан аьркинссар марцIсса, тIайласса, машан ласун къашайсса. Вай шаннагу хасиятрив дипломатиялул аралуву мудангу гьануну ласласисса хасиятрур, цанчирча дазул кьатIувсса шартIирдай дип­ломат чIявуну цала яхIиращал цува личIайссар, мунал информациялия тIурча чIявусса затру хъар хъанахъиссар.
ЧIявуми дипломатътуран кIулссар 2-3 (4-5-гума) чил билаятирттал маз, миннан ххуйну кIулссар ттизаманнул кьатIаллил политикалул ишру, кIулссар СМИ-дащал зун. Дуссар дунияллул культуралиясса ва элмулул иширттаясса кIулшивуртту.
— Чув, цуми дуккаврил заведениярттаву хIадур байссар МИД-сса кад­рарду?
— Дипломат службалуву зун бучIайссар Аьрасатнал ВУЗ-дал хьхьичIу-хьхьичIунми выпускниктал, личIи-личIисса арардаву зузисса ххуйсса пишакартал. ЧIявуми ва службалувун букIлакIиссар Аьрасатнал МИД-рал университет МГИМО, Мос­кавуллал университетрачIасса ИСАА, чил билаятирттал мазурдил аьрали институт, Санкт-Петербургуллал паччахIлугърал университет ва цаймигу Аьрасатнал регионнал, миннувух Да­гъусттанналссагу, ВУЗ-ру къуртал бувсса инсантал.
ВУЗ цумур бухьурчагу, агьаммур – ми кадрарду хIадур баврил даражари. Цин лархьхьусса кIулшивуртту миннал ялагу ласайссар квалификация гьаз даврил курсирдай. Шиккува учин, дипломат службалуву зун ччими шиная шинайн чIяву хъанай бур. ЧIалай бур, захIматшиврух къабурувгун, ва пишалул сий ялу-ялун гьаз хъанай душиву. Мунин барашинна дуллай бур ва даврий бацIан ччисса жагьилтурая букIлакIисса чIявусса аьрзардалгу.
Ихтилат бувссар Андриана Аьбдуллаевал