ЦучIав махIаттал анна тIун къаикIара

Уттигъанну республикалий ххуйну кIулсса журналист, политолог Ислам Узаловлун Москавлив дуллунни Артем Боровиклул премия.

Ва Аьрасатнаву ца яла бусравмур премия Ислам Узаловлул лайкь дурну дур, дипломрай чивчусса куццуй, «За выдающиеся творческие достижения в области независимой журналистики и журналистских расс­ледований».
Бюхттулсса наградалущалгу барча увну, ца-кIива суалгу булунсса пикрилий, вай гьантрай на хьунабавкьура Ислам Узаловлущал.

— Ислам, буккултрангу кIул хьун, му ци премия дуссарив бусарча ччива.
— Артем Боровиклул премия му хъинну сий дусса, бусравсса премиялун ккаллиссар, хIатта мунищал арцуйнусса бахшиш дакъанугу. Лауреатнан булайссар анжагъ диплом ва авурсса тIутIал кацI.
Цуппа дипломгу хъинну ххуйсса буссар – чичрулущалсса дючIан дурсса латундалул пластина, тIаннул кIюйлущалсса. Ва наградалул кьимат ттучIа хъиннува хъунмассар, цанчирча ттуща му премия ласун бювхъунни нава профессионалнайсса журналист акъанува. На ура инженер, экономист, журналистика – му ттул хоббир.
АцIния шанна шинал хьхьичI авиакатострофалуву ивкIусса гьунар бусса журналист Артем Боровиклул премия сакин дурну дур ванал цIанийсса фондрал. «Независимая журналистика», «журналисткие расследования» чIумул тIалавшинна духьунссия, премиялул сий га цIана гьаз хьунни. Мунинсса ца багьана хьухьунссия конкурсрал кьимат бишлашисса жюрилуву инсаннал ихтиярдалсса буллалисса Аьрасатнал Президентнал уполномоченный В. Лукин, Аьра­сатнал Журналистурал союзрал председатель В. Богданов, МГУ-рал журналистикалул факультетрал президент Я. Засурский кунмасса бусравсса инсантал бушивугу. Жюрилул председательгу ур цIанихсса журналист-международник, Артемлул ппу – Генрих Боровик. Хъунмур никирал инсантуран ххуйну дакIний дикIантIиссар центральный телевидениялий ванал дачин дурну ивкIсса передачартту. Ва награда дулай лахъа-хъунну, шадлугърал даражалий, цурдагу хIадур дай А. Боровиклул цIанийсса фондрал Москавуллал ХIукуматращал Печатьрал ва массовый коммуникациярдал федерал агентствалущал. Му лагай «Et ceteга» театрданул хъунмур залдануву. Церемониялий гьуртту шай Москавуллал журналистурал ккурандалуву яла машгьурми, яла лайкьми, мукунма бусравсса хъамал.
— Цукунсса хьур ва ххуллухьмур церемония?
— Награда дулаврил мажлисрай дакъая цукунчIавсса официоз. СахIналий – Юрий Силантьевлул цIанийсса эстрадно-симфонический оркестр. Шиккува учин, чIярусса шиннардий ва оркестрданий каялувшиву дуллай ивкIссар жула ватанлув Мурад Къажлаев. Оркестрданул номердал лях-карах – ведущийнал комментарияртту, наградартту дуллалиминнал ва цивппа лауреатътурал ихтилатру.
Лауреатътал цимигу 10 инсан ия печатьрая ва телевидениялия.
Ми бакъассагу, финалданийн увксса 11 инсан цаймигу ия конкурсрал дипломантътурал цIанин лайкь хьусса.
КIира ссят ва дачIиннуйсса шадлугърал мажлис ца лахIзалий лавгунни. Конкурсрал лауреатнал цIанин лайкь хьунни Дагъусттаннаясса ца вакил цамагу – «Дагестан» РГВК-лиясса Елена Тагирова. Ванил лавсунни диплом «Телевидение» номинациялуву (фильм «Классические герои неклассических войн»). КIия лауреат ия Санкт-Петербурглиягу. Москавлия ия ца, амма цукунсса! «Московский комсомолецраясса» Александр Минкин.
— Вин ссахлу дуллур му премия?
— Цуппа дипломрай чивчусса куццуй, 2012 шинал бивщусса «Земельный ответ» ва «Наркотрафик» тIисса очеркирдахлу. Ми очеркру ссая бивкIссарив цIардава бувчIлай бухьунссар.
— Ина уттинингу, ДР-лул ПаччахIлугърал премиялия тIайла хьуну, личIи-личIисса премиярдан лайкь хьуну ура. Ларгсса шинал А. Боровиклулсса дакъассагу, ина ларсун дур «Серебряное перо – 2013» тIисса дунияллул халкьуннал дянивсса премиягу. Цукун язи дугьара макьаларттансса темарду?
— ТачIав щилчIав къачивчумуния чивчуну циняв махIаттал банна тIун къаикIара. Масала, наркоманиялия цимирагу азарахъул публикациярду дур, макьалартту, диссертациярду, монографияртту. Му темалия чичинна тIий къаикIайссияв. Амма жула наркополицайтал байкъалитIавай, пахрулий СМИ-дахь наркотикру бахлай ивкIма увгьушиву, мунаща цаппарасса граммру героиндалул зерххушиву буслан бивкIукун, ттун пикри хьунни: «Циванни вайннал хъуннасса даву дурсса кунма нажагьсса бувгьуссанная ва зерххусса цаппара граммирдая бусласисса, миннал цала статистикалийн бувну билаятрай миллион наркомантурал бунува, так ца героиндалул 10-хъул тоннарду ишакаш дуллай бунува» тIисса. Интернетравун увххукуннив бакI бугьансса затру кIул хьунни.
ХIасил, дур наркомафия, бур миннащал талатимигу, ООН-лия байбивхьуну, му талатаврия цанма мюнпат ласласисса. Миннал хIасул дурну дур цанна къулайсса антинаркомафия ва тачIав цивппа рязину муния махъаллил къахьунссар, хIатта му талатаврия 1-3% бакъасса мюнпат бакъанугу. Гьамин, 97-99% наркотикирттал циняв ххуллурдугу бивтун биян аьркиннийн, яни наркоманначIан биллай бур. Вана укунсса хIакъи-хIисавртту дуллай дуркссар наркотрафикраясса макьалартту.
Учин ччимур муври, ттуща чичин шай ччимур темалия, хIатта чIявучин чивчуссаннуягума, агана му масъалалул хIакъираву ттуламур пикри бухьурча. Ялагу, ттуща щил-бунугу тIалавшиннарай, заказрай чичин къашай.
— Циняр премиярдаву яла винна бусравмур цумур дур?
— Яла даражалул бюхттулмур ПаччахIлугърал премия дур. Му властьрал чулухасса официалнайсса мукIрушинна хъанай дур. Ттуннарив цинярда цакуцну бусравсса дур. Гьарицаннул цила хьхьичIуншиву дур. Амма миннувугу личIи давияв кIира. Цалчинмур журналистикалул аралуву ларсъсса дакъарча, экономикалул аралувусса дур.
2009 шинал интернетраву ххал хьунни «100 слов» тIисса конкурсраясса баян баву. Мунил мяъна-мурад бия ккаккан дурсса чIирисса чIумуй билаят экономикалул кризисрава буккан бансса программа бусаву. Га цIана, чичав му мурадрай цукунсса 10-12 масъалалул ялув зун аьркинссарив бусласисса ттула пикри. Цаппара барзру лавгун, ттунма му зат хъамабитала хьусса чIумал сообщение дуркIунни конкурсрайн дуркIсса 450 материалданува ттулмур программалул цалчинмур кIану бувгьушиву бусласисса. Оьвкуну Москавлив, лахъа-хъунну дуллунни премия. Ттунна ва премиялул хьхьичIуншиву, бусравшиву ссавур учирча, ва экономикалул аралуву ларсъсса душивур. Федерал антимонопольный службалул хъунама, Аьрасатнал ХIукуматрачIасса халкьуннал хозяйствалул академиялул ректор, экономикалул лавайсса даражалул школалул проректор ва цаймигу хIукуматрал хьхьичIунсса экономистурая хьусса жюрилул кьимат бишлашисса ва конкурсраву ххув шаврил цамуния къатIурчагума ттул экономистнал пишакаршиврул даража чIалачIи бунни, экономикалул хIакъиравусса ттула пикрирду тIайласса бушиврий хъиннува мукIру унна.
Мукунна кьадру-кьимат ххисса премияр Артем Боровиклулмур премиягу. ХьхьичIва-хьхьичI, му конкурсравугу журналистикалул аралуву машгьурсса, сий дусса инсантурал бивщуну тIий ттул даражалул кьимат.
— Цукунсса хасиятру дусса икIан аьркинссар, вила пикрилий, журналист?
— ХьхьичIва-хьхьичI, журналист икIан аьркинссар тIайламур тIисса, щялмахъру бакъасса.
ТIайла бакъамур учаяр, кьа­ив­кIун хъинссар. Журналис­ту­райхчIинни агьалиначIа дунияллий хъанахъимунил сурат салкьи шай­сса. Миннаяр хъар хъанахъисса му сурат цуксса тIайласса дуссарив.
ТIайла дакъа ккаккан дурсса суратраллив агьалинаву лагма-ялтту хъанахъимуния бяйкьусса пикрирду хIасул байссар. Миннул ахир ххуйнийн къадуккайссар. Журналист – му щил-бунугу пикрирду аьч буллалима акъар, му хьхьичIва-хьхьичI информаторди.
Буцинна ца мисал. Буклай бур информация дагъусттанчунал оьрус ивкIуну ур тIисса. Журналист буслай акъар дагъусттанчунал му адимина оьрус душ ххассал буллай ивкIушиву. Учин ччимур муври, бачIи-кьачIину буллусса информациялулгу, щаллуну бувсмунилгу личIи-личIисса суратру хIасул дуллай дур агьалинаву.
КIилчингу, цу-унугу дащуй ихьланнин журналист мукIруну икIан аьркинссар цалла аьй-бювкьурду тIайласса душиврий.
Цимивагу азарахъул кказитрай бивщумунил, миллиондалийн бив­сса инсантурал ккаклакисса эфирданий бувкмунил ххаржандалулнияр гужсса щаву дайссар. Аруйлла дуци, цал кьукьи учайссар.
Шамилчингу, дуллалимур хъирив лавну, дирчIан дурну дан аьркинссар.
Вай гьарзат нава эбратну кка­ккан уллай буслай акъара. Ттущагу итххяххайхьунссия гъалатIру. Амма кьянкьану учин хьунссар, нава чичлачимунил ялув хъинну мюрш ивкIун ацIара, гъалатI иткъаххяххан хIарачат бувара.
— Журналистнал гьунар, чичин кIулшиву?
— Ттул пикрилий, ялув кIицI лавгсса шанмагу хIучча гьануну къаласурча, гьунар цичIав бакъассар. Цила чIумал ттун кIулссия жучIава республикалий ца-кIия гьунар бусса стилист, цивппа ккаккан бан, цала цIа дуккан дан ссаячIав махъаллил къашайсса, мазрай рухIлу дакъасса. Ми уттигу чичлайнма бур, ттуллив цимирагу шинни ми изданиярттах къауруглай. Бюхъай, шинну ларгун махъ, ми баххана хьуну бикIангу, къакIулли. Телевидениялийгу бур цаппарасса «персонажру», аьркиннан лажин лякъаву бакъа, цамур цичIар къачIалачIисса. Ми экрандалийн бувксса чIумал на цамур канал рутара, ягу телевизор лещара.
— Барчаллагь, Ислам.
— Вингу барчаллагь. Барчаллагь щалагу «Илчи» кказитрал коллективран, жула маз, культура дуруччаву мурадрай дуллалисса хъуннасса даврих. Миллатрал кказитрал, театр­данул, миллатрал телевидениялул ва радиовещаниялул хIакьину буручлачиссар жула маз, миллат.
Маз бакъахьурча бакъассар миллатгу. ЧIа тIий ура зун му бусравсса давриву тIайлабацIу.
Ихтилат бувссар Андриана Аьбдуллаевал