МахIачкъала уттигу щинахьхьун лавгунни

tto_21Вай гьантрай 2 кьини кьакъадагьавай лачIлай дия хьхьурайгу, дяхттагу, ххуллурдавух щинал аьтартту бия най, бярду бия хьуну. Халкь цирича, машинарттувагу занан къашайсса тагьар дия чIявусса кIанттурдай. Итни кьини даврийн гьан бюхълай бакъая: маршруткарду лап чан хьуну бия, шагьру щинахьхьун лагаву сававну. Щукру га кьини ахттайннин гъарал кьадагьсса, акъарив жувагу Архмур Востокрал тагьардануву шавай бияв.

ХIасан Аьдилов
ЧIявусса инсантал бия га кьини рязи бакъа, тари ва шагьрулий низам хьунтIисса, ссуттил, интту гъарал лачIурчагу, кIинттул марххала барчагу, МахIачкъалалив кьатIув буккансса, даврийн гьансса тагьар къадикIай, транспорт дацIай, къат­равун гъилишиву къадулай, чани къабикIай, бала-мусиватсса шагьру хьунни тIий.
Интту гужсса гъарал дурну, хъуншагьру щинахьхьун лавгун буссия. Га чIумалгу тагьар дия утти­мурнияргу оьккисса. Га чIумал МахIачкъалаллал бакIчинал 1-ма хъиривчунал, шагьру щинахьхьун лагаврил хIакъираву журналистътурал буллусса суаллахьхьун жаваб дуллай, увкуна: «Шагьрулул кучардавусса гъарал щинну дукьан дайсса каналлу зий дакъая, пластикIалул шушрал, цIинцI-ччюрклил дурцIуну. Ми жу марцI дуллай буру, хIарачат банну ххишала укунсса тагьар къахьун», — куну.
— Циванни туну уттигу мува бала шагьрулийн ливксса? – тIисса суал булуншиврул, жу оьвчарду МахIачкъалаллал администрациялийн. Шагьрулул бакIчинал хъиривчу Ферзулла Кагьримановлул бувсмунийн бувну, гъараллу гьарзану дулларча, гъарал щинал канализациярду щинал дурцIуну дикIайссар, мунияту ххишалами щин кучардавух экьинаниссар. Мунил савав хъанахъиссар канализациярду личIи-личIисса цIинцIлил, ччюрклил дуцIаву ва щинаххуллурду бащаву.
«Ми гьарзат хъанахъи­ссар жулва инсантал сававну. ЖучIава чIявусса предприятияртту бур дукрарду дайсса, дур банкетру, хъатIив байсса къатри, строительствалул объектру. Ми предприятиярттал цанна дучIи къархьумур, ххишаламур дичлай бур канализациярттавун. На нава бара хьуссара, щинаххуллурдава цIинцIал, ччюрклил дарвагру бу­ккан бувсса иширал. Щинаххуллурду марцI буллайнмари бусса, амма цаппара инсантурал уттигу дичлай бур цIинцI-ччюрк щинаххуллурдавун», — увкунни ванал. Ганалва бувсунни цамургу ишираяту: гъарал щинну лагайсса канализациярттай къатри дурну дур, гьанурдугу бивхьуну, цаппара кIанттурдай тIурча хIатта лавкьуну бур щинаххуллурду.
Масалдаран, 1-мур базаллучIа (Анжи-базар) 3-4 щин лагайсса кIанттурду бавщуну бур бетондалух. ЦIанасса ппурттуву му масъалалуха зий бур. Мукуннасса тагьар дур Ахъушинскийл проспектрайгу: каналлу яни щинаххуллурду бувцIуну бур цIинцIлил, ччюрклил, шушрал. МиннуцIа марцI барча, цIунилгу буцIин буллай бур. Ф. Кагьримановлул бувсъсса куццуй, 1-мур базаллучIа цIусса щинаххуллу бан личIи дурну дур 15 млн. къурушир­ттал. Шагьрулий сайки 15 кIанай аьркинну дур щинаххуллурду марцIгу бувну, бакьингу буван, гъарал щинну кучардавух къананшиврул.

* * *
Муслимат Шамилова, пенсионерка:
— Шинал чIуннардиву ссут кунна лахъа-хъун дурсса цамур чIун дакъахьунссар жула машгьурсса оьруснал шаэртурал.
Мяйжаннугу, ссут дур, мусиха, хъахъи дарайрдаха, авадансса ссупралуха лащан дурсса, ца яла аргъираву дикIаймур чIун.
Ми циняр лащанбавуртту шеърирдаву ва дуклаки оьрчIал сочинениярттаву личIайнуккар МахIачкъалалив дуркIмур ссутних ялугьийни.
Бигьалагай кьинирдай хьхьугу-кьинигу лачIлай диркIун итни кьини кIюрххил давурттайн, университетирттавун, школардайн, цала-цала иширттай нанисса МахIачкъалаллал халкь цIунилгу километрардайсса «пробкардаву» бавцIуну чIал хьуну бувкIунни.
Мунил сававгу, хъуншагьрулул кучардай гъарал щин гьансса щинаххуллурду бакъа, ххуллурдай хьусса бярдавух машинартту хIаллих нанаву дия. КIира-шанна кьини къалачIурчагу, ца-кIира ссят­рай ларчIсса гъаралдания махъгу халкьуннан шия тийн лахъан хъунмасса захIмат шайсса Ахъушинскийл кучалийсса Троллейбусир­ттал паркрачIа дия яла захIматмур тагьар.
Щалва кучалийх нанисса циняр гъарал щин кIикку датIайсса кIанугу бухьувкун, ттун къабувчIай шагьрулул бакIдургьуминнал кIа кIанай бяр къахъанансса чаран циван къалякъайссарив. Ва цалчинмур шин дакъар, кIилчинмургу дакъар. Ссуттил щинал буцIайсса, му къагьану кIинттул щиналгу бувцIуну микIиран бакьайсса ххуллу ххал къашайссарив жула хъуниминнан.
МукьцIа-ххюцIалла минутIрал дяниву цал ялтту буккан шайсса хъуншагьру тIурчагу, къяссуксса шагьрулий щинаххуллурдугу бакьин бувну, миннуцIун цайми- цаймигу давурттив дан къадиркIссарив гъинттулла. Вана ссут дуркIун. Гьашину гъигу чIярусса гъараллу, атилшиву дусса диркIхьувкун, бучIияхха ччяни бакIцIуцIаву дан. БучIияхха цавагу кучалия байбивхьуну щин гьансса канализациялул бургъурду баххана бан ягу бувагу къабивкIний бишин. Гъи тIуркIу тIий, бала-гьалайрдай бивкIсса барзуккалуха лащан бавияв вай укунсса давурттив дан буржлувсса къуллугъчиталгу, зузалтгу.
Уттигъанну бувкIра нава хьхьичIва яхъанай 10 шин дурсса Владикавказрая. Шикку баргъ бивтун, дуниял кьаркьсса гьантрай ларчIунна ларчIун дия тийх. Амма царагу кьини я ччан атил хьуну, я ххуллу лахъан къабюхълахъисса иш къавхьунни тийх буссаксса хIаллай. Интгу, гъигу жучIара ларгунни къуллугъчитал баххана буллай. Ми политикалул иширтталсса къабуллай, вай укунсса масъалар­ттахгу къулагъас дайссания. Миккугу цивппа марцI лачIал чIаллуну бакъа къабикIан халкьуннай аьй дурунни шагьрулул каялувшинналул, халкьуннай цайрари аьй ххуллурдайх мугьалтту щинал шавриву. ЦIинцI, ччюрк ду-дунийн дичлай къабивкIссания канализациялул шахтарду миннул къабуцIинссия куну. Хъунисса харжру ласласисса миннангуния данмур дикIан аьркинни, халкьуннал экьилирчумур датIлан, марцI дуллан бивтсса ба­къарив ми къуллугъирттай. Миннал талихI бур жула халкь кьабивкIсса, ссавур дан кIулсса бушиву.
Марат Аьлибуттаев:
— Му кьини навагу даврийн чIал хьура, ттуцIунма школалийн биян бан нанисса оьрчIругу. МукьцIа-ххюцIалла минутI хьуна Троллейбусрал паркрачIасса бяр лахъаннин. Щин дуну ялагу хIаллих бухьурчагу най ивкIра, ларгсса кIинттул бувсса марххалттанул чIумал тIурча кIава кIанай хъинну захIматсса тагьар дуссия. ХьхьичI кьини бавссусса циняв марххалттанул щинал бяр хьхьувайния кIюрххилнин микIлавчIун, «Къиргъу» ттучандалучIату кIиккун бияннин бавцIуну машинартту. Гьашинугу вара тагьар дикIансса чIалай дур.
Мадина Оьмарова:
— Душ кIилчинмур сменалий школалийн лагайхьувкун, базаллувун лавгссияв мунин синттул чакмарду ласун. Базаллуву даххултгу укун дарщу-дарккусса кьинирду чIа тIий бикIайссарив къакIулли, циняр синттул уссал багьри ттуршра-кIиттуршра къурушрал лахъ бувну лявкъуна. БувкIра гиккун, ца дуниял халкьуннал дур уссал ялун багьну, багьривагу къацIувххуну, бири-биривсса уссал размерду ласлай. Цукуннугу усгу ларсун, душ школалийн тIайла буккав му кьини. Бия нинухъру му кьини бувагу оьрчIру дарсирайн гьан къабарду тIиссагу, хаснува ххуллул тий ялапар хъанахъими. Дахьра-махьра ссут дуркIун, дякъил уф букканнинна укунсса тагьар дусса, гихунмай ци бикIанссарив цIанава чIалай бур. Синттул чакмардал луртан дан дур.
ЦIухху-бусу бувссар
Залму АьбдурахIмановал