Яла аьжаивми васижатрал чагъарду

write_letterСамуэль Братт тIисса пIапIрус учин ччай мюхтажнува ливчIсса ца адаминал цалва махъва-махъсса аманат ишла бувну бур кьисас ла­хъаншиврул. Оьрмулуву цачIу ялапар хъанахъийни мунал щарссанил му къалиян учин къаитайсса ивкIун ур.Муналгу мунин аманатран васижатрал чагъарданий кьадиртун дур 330000 фунт арцул ишла дуллан агарда щарссанил гьантлун 5 пIапIрус тIурчан.
Леона Хемсли тIисса миллионерша машгьур хьуну бур цила оьрчIал оьрчIан 5 миллион, цила ккаччин тIурча 10 миллион доллардал аманат бувну тIий. Мунил ялагу аманат бувну бур ккаччи бивкIуну махъ 1,5 миллион доллардансса чIюлу-кьюлусса мавзолейраву бивхьуну цила чIарав буччин.
Мишель Ротшильд тIисса миллиардернал цалла хъус-кьини циксса дуссарив щинкIуй кIул къахьун васижатрал чагъарданий чивчуну бур: «…аманат буллай ура ттул хъус циксса дуссарив чикъачин, цукунчIав суд-дивандалийхчIингу хъус циксса лирчIссарив кIул къадуллан…» куну. Мунияту миллиардернал хъус-ххазинарду циксса бивкIссарив хIакьинунин ттигу балжийну щинкIуй кIул къавхьу­ссар.
Уттинин щилкIуй чичин бувасса ца яла лахъисса васижатрал чагъар чивчуну бур Соединенные Штатирттал гьану бивзминнавасса Томас Джефферсоннул. Чагъар лахъи баврил савав хьуну дур ванал цалла хъус аманат дуллалаврицIун архIал Американал тарихрацIун бавхIусса пикри-зикрирдугу чичаву. Ва васижатрал чагъарданийн бувну Джефферсоннул наслулуща бювхъуну бур хъуслил заллухъру хьун цалва лагътал тархъан бувну махъ.
Генри Форд тIисса миллиордернал аманат бувну бур 500 миллион арцул бачIин 4157 ду­ккаврил ва ихIсандалул идарар­ттайх. Вайксса арцу ца инсаннал укунсса иширттан аманат даву дунияллий хьхьичIва-хьхьичI хьусса ишри.
Ца яла захIматну, бувчIин къабюхъайсса мазрай чивчусса васижатрал чагъар чивчуну бивкIссар машгьурсса физик Нильс Бордул лаборантнал. Муниву ишла дурну диркIун дур чIярусса терминну ва фразеологиялул калимартту. Чагъарданий чивчумур бувчIиншиврул оьвкуну бур эксперт-лингвистурайн.
«СтарТрек» тIисса феномен ляхъан дурсса Жене Роденберрил аманат бувну бур цува ивкIукун, цал жаназа ччурччуну (кремирование), мунил лах космосравун тIайла буккира тIий. 1997 шинал испаннал спутникрай мунал жаназалул луххащалсса къути гьан дурну дур. Къутилувусса лах атмосфералул ялувсса гьавалул къатлуву кьатI бувну бур.
1930 шинал ивкIусса, хъами ххал хьуну къаччисса ца адвокатнал махъва-махъсса аманат бивкIун бур ганал харж-хуржлих библиотекагу бувну, гиву батIин так арамтурал чивчусса произведениярттал луттирду. Библиотекалувугу зун так арамтуран бакъа къабучIину бивкIун бур. Ва иширан адвокатнал 35 000 доллар кьабивтун бивкIун бур. Цала душнин тIурча ванал аманат бувну бур бувавагу 5 доллар.
1841 шинал шаэр Генрих Гейнел бувцуну бур дугу- къадур­ккусса, гъарапIарасса, хасиятрал хъаласса, ялттутувасса усру да­ххай ттучандалуву зузисса дахху Евгения Мират.
Ванал цала васижатрал ча­гъардануву, цалла хъус щарссанийн аманат дуллай ура, куну бур, агарда га цув ивкIуну махъ щар хьурча. Гейнел мукъурттийн бувну, цув дакI дарцIуну икIанссара тIий ивкIун ур, цал бивкIу хIайп тIий икIантIишиву так му цалла щарсса дурцусса инсан.
Заманарду лув-ялув хъанай, баххана хъанан бикIай халкьуннал къуццурдугу, тIул-тIабиаьтгу. Аьвзалзаманнай халкьуннан къакьамулну, кьюкьалану бивкIмур, хIакьину цичIав бакъасса кунма ишланугу, кьамулнугу бур. Мукунма ца хIукуматрай кьамулмур, цамур хIукуматрай къабучIину бур, мунин оькки хIисаврай къадагъа дирхьуну дур. Бусанну цаппара мукунсса иширттаягу.
XIX ттуршукулий авадан къат­равусса салоннаву шамуннияр ххишала ца хъамитайпа къавтIун бизан баву къалайкьссаннун хIисавну бивкIун бур. Цава ца хъамитайпа кIийлва къавтIун бизан барчагума махъ кутIа бан, адаминал га хъамитайпа буцин бурж бивкIун бур.
США-наву хIакьинусса кьинигу хъаннин къалайкьссар халкьуннаву дагьани дурккун, бакьин, чIюлу хъанан. Мукунма халкь буний дагьанттувун буругавугума къаххуйсса къалайкьсса бусса бур.
Таний катIри ккаллийну диркIун дур шарда, ичIура ла­ххайсса аксессуарданун. Амма муницIунна катIри диркIун дур спортраха зузийни , авлий ягу балданийн нанийни лаххай­сса. КIичIиравун увккун, къатлул бухкIуллух катIри лаххаву къалайкьсса тIулну хIисавну диркIун дур, мунияту ми лаххай­сса диркIун дур кьатIув букканнинма, къатлуву.
XX ттуршукулул 20-ку шиннардий аьрасатнал школардай къалайкьсса иширан хIисавну бивкIун бур гъалатIру бакъа марцIну чичаву. Цанчирча гъалатIру бакъа чирчусса даву ккаллийну диркIун тIий « не по-пролетарски». ТIайлану, марцIну чивчусса инсанная аьрзагума бан тIалавну бивкIун бур.
Великобританиянаву къалайкьсса иширан ккаллийну бусса бур халкьуннаву янна щашлан. Гьамин махъппурттуву Великобританиянаву яннащащаврихун хъинну машхулну бусса бур так арамтал. Бардаву ва кафердаву футболданул ва политикалул хъирив ххалдигьаймур тема дусса дур яннащащаву.
Болгариянаву хъунмасса хIаллай кьюкьалалун ккаллийсса иш бивкIун бур гьантлун арамтурал дачIи литра ххишалассагу хIан къахIачIаву. Шикку хIанттил багьа лагьсса бивкIун бур, мунияту хIан къахIачIлачIаву хъамал къаххирашиврун ккалли байсса бивкIун бур.
Япониянаву чяй хIачIай церемониялуву хъуннасса мяъна дирхьуну дуссар. Чяй хIачIайни японнан къадагъа дуссар ччаннайх ччан бувтун ягу чулухунмай тIитIин бувну щябикIан. Мунияту му церемониялул чIумал ми щяв къис бикIайссар.
Аьрасатнаву XIX-мур ттуршукулия XX-мур ттуршукулийн букIлакIисса ппурттуву дача дан 10-12 соткалияр чIирисса аьрщи ласаву кьюкьалалун хIисавну бивкIун бур.
Тайланднаву цукунчIав къабучIину бусса бур ихтилат­райсса инсаннал бакIрайн ка щун ягу хъачIрайх хъат рищун. Мукунсса тIуллу ккаллийну ду­сса дур дядалансса, ххира-ххуй уллалисса тIуллан. Тайланднаву халкьуннал дяниву инсан ххира-ххуй уллалаву къалайкьсса тIул дусса дур.
ХIадур дурссар З.АьбдурахIмановал