Космосравасса ццахханну рутлатисса хъамаличу

Утти дурусну кIулну бур ахир замана бизансса кьинигу, ссятгу. Га дур 2029 шин, нюжмар кьини, апрельданул 13, 4 ссят ва 36 минутI. 65 азарва атомрал бомбалул энергия цаву бусса, 50 млн. тонналул кIушиву дусса, 320 метралул диаметралийсса астероид Апофис зурул орбитагу лавхъун, АьрщарачIан кIункIу хьунтIиссар ссятрай 45 азарда километралул бущилий.

[pullquote]10 минутIрал мутталий космосрал жамилуща бюхълай бур Аьрщарайсса, сайки 1 млн. квадрат километралийсса, затирттал сурат ласун. Самолетрая мукунсса манзилданул сурат рищун бюхълай бур 4 шинал мутталий, географтуран ва геологтуран аьркин хьунссия мура даву дан 80 шинаяр къачансса чIун.[/pullquote]
«Муния буниялагу нигьачIаву дуссар Аьрщаран, цанчирча агарда кIа астероид Аьрщарайн багьарча (га багьлай бур секундрай 16 километра ритлай), га багьаврийну буккантIиссар 1000 атомрал бомба багьаврияксса энергия. Атмосфералувун гьаз хьунтIиссар хъинну чIявусса лах-ххит», — тIий ур МГУ-рал ПаччахIлугърал астрономиялул институтрал лабораториялул хъунама Михаил Прохоров. Бала-апатI хьунтIиссар, агарда космосравасса зяйчару гравитациялул ца километралул утташиврийсса къуйливун багьарча. Аьрщарал кIункIу баврил гужрал кIа Апофис зана бантIиссар нигьачIаву дусса чулинмай, жулла дунияллийн тIайла дарцIуну. Му иш хьунтIиссар астероид гъан хьусса чIумал 2029 шинал апрельданул 13-нний. ЦIана аьлимтал луглай бур му нигьачIаву яла гьан дансса чараннах. Хъунмур чаран пикри – га зяйчарил ххуллу-хха (орбита) баххана бавур. Цаппара бур га хъун чарил ракеталул двигатель дишин аьркинссар тIий, цайми бур ганийн космосрал жами тIайла бацIан бувну, экьиличин аьркинссар тIий, шамилчинми – гужсса ядерданул зарядрах ппив-ххив бан аьркинссар тIий.
Катастрофалул, яни бала-апатIсса иширттал, аьлимтурал пикрилий, га астероидрал хьхьичIалу кьукьин, ххассал хьун пайда бакъар.
«КIа астероид бацIан бан щищачIав къашайссар, цанчирча кIа лапва хъунмасса бур», — буслай ур Владимир Алексеев, Троицкаллал Инновациярдал ва термоядердал хъиривлаявурттал институтрал лабораториялул хъунама. Ганал мукъурттийн бувну, га хъинну нигьачIаву дусса чару бур, цанчирча ганил хъуннасса аьрщи дугьантIиссар, Тунгускрай кунна.
Апофис щусса чIумал мусиватсса ишру хьун бюхъайссар. Га багьан тIий бур 50 азарда километралул манзилданийсса лиссулийн – Аьрасатнавух, Дянивмур Американавух ва Атлантикалийх дур га багьантIисса лиссугу. ХIатта метеорит океандалувун багьарчагума, гиву хьунтIиссар 3 километралул куртIшиврийсса ва 8 километралул диаметра дусса оьнтIа, ганичIату гьарца чулинмай бишлантIиссар 20 метралул лахъишиврийсса цунамилул щатIив. Ми щатIив, учиннуча, Флоридалул зумардайх бишлантIиссар ца ссятрал мутталий. Ва ххуллух хъун чару, аьлимтурал пикрилий, 30 азарда километралул манзилданий Аьрщарал чIарах буккан тIий бур. Амма ванияр махъ хьунтIими хьунабакьавурттал ахир нясъсса хьун бюхъайссар.