Р. АьбдуллатIипов: Ттул тухум – Дагъусттаннал халкьри

ottoДагъусттан Республикалул бакIчинал кIанайсса Рамазан АьбдуллатIиповлул цалва цалчинмур пресс-конференциялий бакIрайн лавсуна зий 100 кьини хьусса чIумал дурсса даврил хIасиллу дан. Ваниннингу хьуна пресс-конференцияртту ва тIайланнасса эфирду. Июньдалул 4-нний хьунни ярглийсса пресс-конференция – «Дагестан» РГВК-лул тIайланнасса эфирдануву Рамазан АьбдуллатIипов сайки 2,5 ссятрай жавабру дуллай ия журналистътурал, телевизордах тамаша буллалиминнал, социал сеть ишла дуллалиминнал суаллахьхьун.
Пресс-конференциялийн оьвкуну бия мукунма ДР-лул ХIукуматрал Председательнал хъиривчутурайн Рамазан Жяъпаровлуйн ва Шарип Шариповлуйн, ДР-лул печатьрал ва информациялул министр УмархIусман ХIажиевлуйн, журналистътурайн.
Баян бувна, эфирданул чIумал, ДР-лул Президентнал официальсса сайтрай чIурду буллантIишиву республикалул Президентнал 8 приоритетсса проектравату, агьалинал пикрилий, яла агьаммунихлу. Проектру укунсса дур: «Эффективное государственное управление», «Безопасный Дагестан», «Новая индустриализация», «Предприниматель – опора Дагестана», «Антикоррупция», «Эффективное территориальное развитие», «Бренд Нового Дагестана».
ХьхьичIмахъ лахълай, Да­гъусттаннал бакIчинал увкунни: «Тамашачитурал увкусса гьарца махъ ттун агьамссар. ХьхьичIмур эфирдануву гьаз бувсса масъаларттал хъирив лаллай бивкIссар, щаллугу бувссар. Мува куццуй щаллу бантIиссар хIакьину гьаз бувсса масъаларттугу».
Шанма зуруй дурсса давур­ттал хIасиллу дуллай, Р. Аьб­дуллатIиповлул бувсунни вай ттуршрагу кьини мицI къаавцIуну зий ивкIшиву.
«Вай зурдардий Дагъусттаннал жяматрайн, Дагъусттаннал властьрайн баян бувссар, бувчIин бувссар гьарзат марцI дуккан дан, цIулаган дан аьркиншиву. Цаппара кIанттурдай бюхъай му даву чулийн дурккун дикIан, ливчIми кIанттурдай уттигу зун аьркинни. Даву найнна дур.
Иширайну Дагъусттаннал чIявуми сферарду муксса лиян бувну бурхха, ми ччаннай бацIан бан къабюхъанссар.
Дагъусттаннан арцурду итадакьлай бия, кумаг буллай бия, тамансса давуртту дурну дур ттуяр хьхьичI зий бивкIминнал, федерал центрданул, амма цучIав зий акъая республика лядуккан давриха, хьхьичIуннай хъит чин давриха. Масалдаран, энергетиктал, газрал бутIувуми, чавахъирттаха зузими ва цаймигу. Гьарза дарчIуну дур касакру бувну, хьхьичIунмай хъит учинсса каши лирчIун дакъар. Билаятрай яла агьамми ккаккияр­ттал чулуха жулла республикалул 80-мур кIану бугьлай бур. Налогирттал ва региондалул валовый продуктран хасну жува бугьлай буру махъва-махъмур кIану билаятрайгу, Ухссавнил Ккавкказнавугу. Мунийн бувну, чIявуми дагъусттанлувтурал 3 зурул дянив ттуяту гьарзат уттара дуккан дан тIалав буллан бивкIукун, хIисавравун ласун аьркинссар ва тагьаргу, жучIарасса луртаннугу. Му мукуннугу, ттул пикрилий Дагъусттаннал бур ххуйсса ялун бучIанмур, ванища бюхъан­ссар Аьрасатнал Федерациялий ца яла хьхьичIунмур субъект хьун. Жу жулва хьхьичI масъала бихьлай буру 3 шинавату 25-мур кIанттай хьунсса», — увкунни республикалул бакIчинал.
Р. АьбдуллатIиповлухьхьун буллусса цалчинмур суал бия июньдалул 1-нний хьусса ишир­ттал хIакъиравусса: «Анжи» команда Аьрасатнал Кубокрай дух шаву ва МахIачкъалаллал бакIчи Сяид Амиров угьаву.
Р. АьбдуллатIиповлул жаваб укунсса дур: «Анжи» хъинну ххуйну дуклай дия. ХатIасса иширайну жулла командалул кIилчинмур кIану бувгьунни. Аьрасатнал Кубокраву арцул медаль – му жулла командалул хьхьичIуннайшивур. Шагьрулул мэр увгьуну ушиврия ттун хавар хьуна Грозналий. Аьрасатнал Президент Владимир Путиннул сипталийну Дагъусттан цIу буккан буллай бур ва марцI буллай бур. На муния айивхьура. Му цинявннайн багьайссар. Ва ишираву Сяид Амировлуй бихьлай бур инсан ивчIаврил тахсир. На я силисттачи акъара, я судия акъара. Ттул пикрилий, ва ишираву аьркинни ихтиярду дуруччай органнал му иширан цукунсса кьимат бищайрив кка­ккан. Муния махъ судрал хIукму хьурча га мэрнал къуллугърая укьан ансса – му чIумал аьркинсса чаран лякъинну. Цалсса шагьрулул бакIчину зун тапшур бувссар цалчинма хъиривчунайн».
Интернетравасса суал: министерстварттай бачIвасса къуллугъчинал кIанай инсан итанну багьандарансса конкурсру дуллалаврил ахир та хьунтIиссар?
Мунин жаваб дуллай, Р. Аьб­дуллатIиповлул увкусса ку­ццуй, министерствартту ва ведомствартту буржлувссар бачIва хьусса зузи кIанттурдайн инсантал батIул бансса конкурс дуллан, ми конкурсру дуллали буллай буссар. Дуллали буллалисса чIумал гъирарай дуллан къабикIай. Агарда му даву хIакьину 50%-рал багьандаранну (формально) дуллай бухьурчагума, уттиния тиннай буниялану дуллантIиссар.

ЦIусса ХIукуматрал хIакъираву

Рамазан АьбдуллатIиповлул пикрилий, сакин дурну дур зун, даву дуллан бюхъайсса хIукумат. Му мукуннугу, цаппара министртал букьан бан багьлай бур. Аьмну ларсун, Дагъусттаннал ХIукуматраща Президентнал давурттал хъирив лаян бюхълай бакъар. Мура тагьар дур республикалул Президентнал ва ХIукуматрал Администрациялулгу. Зун къабюхълахъима укьан аьркинни. ХIукуматраву акъар хатIалий увкIсса, за къакIулсса инсан. Президентнал умуд бивхьунни цIусса команда аьмсса идеярттаха зуншиврийн.

Ниттил капиталданул, къатрал, школалул хIакъираву

МахIачкъалалиясса хъамитайпалул бувсунни Каспийскалий ялапар хъанахъисса ганил душнища «Обеспечение жильем молодых семей» тIисса программалун хасну ниттил капитал ишла дан бюхълай бакъашиву. Р. АьбдуллатIиповлул Каспийскаллал мэрнайн тапшур бунни аьрза бувсса хъамитайпа кьамул бувну, ганил масъала щаллу бавриву кумаг бан.
Газовиктурал поселокраясса инсантурал тавакъю бунни цалва масъала щаллу бан. Цаппара шиннардий гай яхъанахъисса къатта балансрайн лавсун бакъар, прописка дакъар, документру бакъар, коммунал хIаллихшиннахлу багьа буллай бунува.
Р. АьбдуллатIиповлул тапшур бунни МахIачкъалаллал мэрнал кIанайсса Б. МахIаммадовлуйн му масъалалул хъирив лаян.
Семендердаясса 10 шинавусса душнил цIувххунни тикку школа та бантIиссар куну. Га дуклакисса школа цаппара километрардал архну бусса бур. Р. АьбдуллатIиповлул ДР-лул ХIукуматрал Председательнал хъиривчу Р. Жяъпаровлуйн тапшур бунни масъала ххалбигьин, агарда школа бан аьркинну бухьурча, хъиривмур шинал пландалувун бутан.
Лаващиял каламрал хIакъираву

Лаващату оьвкуну, цIувххунни: — Лаващиял жяматрал дучIия шай каламрая ва нувщуя. Амма ца­ппара чIумал ларсъсса бакIлахъия аьрну-лирну лагай, даххан къархьуну. КъабучIиссарив Лаващав дан ахънилссаннуя цамур продукция дайсса производство? — куну.
Р. АьбдуллатIиповлул тапшур бунни му масъалалул хъирив лаян ДР-лул ХIукуматрал Председательнал хъиривчу Шарип Шариповлуйн.

Хьхьирил портрал ва авиабилетир­ттал хIакъираву

«Хьхьирил порт – га федерал хъусри. На кIилва ихтилат бав АьФ-лул транспортрал министрнащал. Аьркинни порт акционировать бан. Ттул пикрилий, хьхьирил ва чавахъирттал портру ва миннул лагмасса гьарзат дукьан дан аьркинни, хьхьири тIитIин аьркинни МахIачкъалаллал жяматран, да­гъусттанлувтуран. Тивах бан аьркинни гостиницарду, бигьалагай зонарду, паркирдал зонарду».
«Авиабилетру ххирану бур. Жува лиян барду жулва авиапредприятие, утти жучIанна лехлай дур личIи-личIисса авиакомпаниярттал самолетру. Яла гъансса чIумуву чIярусса самолетру лехлантIиссар, дикIантIиссар «Боингругу». Мукунсса конкуренциялийну багьри кьюкьинтIиссар», — увкунни республикалул бакIчинал.
Ганал бувсунни, мукунма, му­ххал ххуллул транспортрайгу да­хханашивуртту дансса чаранну ляхълай бушиву.

Счетная палаталул давурттал хIасиллая

Республикалий зий бия Аьра­сатнал Счетная палаталул комиссия. Цукунсса хьуссар мунил хIасиллу?
«Га бур Аьрасатнал Счетная палата, аьркинни Степашиннухь цIуххин комиссиялул давурттая ва кказитирттайхчил ва ТВ-лийхчил баян бан агьалинайн. Жу хIадурссару агьалинахь бусан Счетная палаталул давурттал хIасиллая. На кIул хьура ми хIасиллащал. Дур тамансса диялдакъашивуртту, амма ми дакъар ляличIину авара дансса, агьамшиву дусса. Цаппара деларду дуллуссар ихтиярду дуруччай органнахьхьун. Дагъусттаннал Счетная палаталул дурну дур 86 хъирив лаяву, миннувату 12 дуллуну дур ихтиярду дуруччай органнахьхьун, так ца дело ххал дурну дур судрал.
Бур Федерал финансирттал надзор. 126 дело дуллуну дур ихтиярду дуруччай органнахьхьун, царагу дело дирну дакъар, судрайн», — увкунни Р. АьбдуллатIиповлул.

Яла хъунмур тухумрая

— Вил бакъар ккаккиялунсса, хъунмасса, чул бищунсса тухум. Мува иш бия МухIу Гьимбатовичлулгу. Тухум бакъа политикалуву хъунмасса хIаллай ацIан шайссарив?
«Ттул бур Дагъусттаннай ца яла хъунмур тухум – му Дагъусттаннал халкьри. Ттун къаххирар мукунсса команда дурну, яла га команда бандалийн кIурадаяйсса ишру. ЖучIара тухум тIисса мукъул мяъна даххана хьуну дур. Му мяъналий Дагъусттаннай хIакьсса тухумру бакъарча, бур так мафиялул гру­ппартту, — увкунни республикалул бакIчинал.
Ва ялагу суаллу бия ЕГЭ-рал хIакъиравусса, ххуллурду бакьин къабаврил ва вацIлувуминнащалсса давурттал хIакъиравусса. Мин­ну­хьхьунгу Рамазан Аьбдул­ла­тIиповлул дагьайкунсса жавабру дуллунни.