На тIайлабацIу бусса бухьунссияв

fok_19Школалул 100 шинал тарихрава 43 шин ттул оьрмулущал дархIуссагу дур. Мунияту бухьунссар школагу ттун ттулва ужагъ кунма ххирасса, хьхьичIунсса. Школалий дуклай бивкIсса шиннардищал бавхIуну бур оьрмулул яла ххуйми, яла ххарими лахIзардугу. Му ххаришиву оьрчIан дуллай, миннал дакIурдивун дуккаврихссагу, даврихссагу гъира бутлай, шаттирай ша бивзун, канил ка дургьуну, нитти-буттал кIану бувгьуну най бивкIсса ва нанисса учительтал дакIнийн бичлан бивкIукун, дакIниву ххарисса асарду хIасул шай, мурччава пиш личай. Барчаллагь зун, хъунмасса барчаллагь!
Цуксса чIун лях гьарчагу, мунищагу къабювхъунни лиххан дан ттул дакIнива миннал ххирасса сипатру, дирхьусса дарсру, бувсъсса насихIат, аькьлу-кIулшиву.

Ттул учительтал – оьрчIшиврул щатIавух дуккаврил жами бувцуну нанисса цIанихсса пишакартал: Тумалаева Г. Ж., Мухтарова Н. М., Жалаева Тт.С., Зайдиева З.М., Зайдиев М.М., ХIасанаьлиев М.И., Шабанова У., Учуев В.С., ХIасанаьлиева Б.М., Тумалаев М.Д., Тумалаева Хх.Ж., ХIусайнова С.А., ХIасанов М.М.
Учительтурал чулухунмай на хъинну тIайлабацIу бусса бухьун­ссияв, циняв ттул учительтал цаннаяр ца кIулшиву дусса, цалва пиша ххирасса, жуй дакI цIуцIисса бикIайва. Миннавух бия ттул цалчинсса учительница Тумалаева Гугьарша ЖахIпардул душ. Ва ттул учительницану бия на школалийн 1-мур классравун дуклан бувкIсса чIумалгу, учительну школалий зун бувкIсса чIумалгу, ттулва оьрмулуву захIматшивуртту хьунадаркьусса чIумалгу, хIакьинусса кьинигу. На мудан ванил дирхьусса дарсирайгу, ванил буллалисса иминсса гъалгъалийгу, ссавурданийгу хIайранну личIайвав, учительнал пиша язи бугьангу ттул ва цалчинмур учительница савав хьуссар.
Жул классраву бия 25 оьрчI. ДакIния къабуккай цал Гугьарша ЖахIпаровна переменалийн бу­ккайхту, анаварну ванил столданухгу щябивкIун, на учительницара тIий, оьрчIру паракьат буллан бивкIра. ХьхьичIмур парталухсса Ханчадаров Апаннинал увкунни: «Букьу столданучIату, никирай мачI дирзсса учительница къабикIайссар», — куну. (Жул чIумал тIартIсса янналий чIявучил мачIру дизайва).
Гьарица контрольный даву дуллалийни жучIан дарсирай щяикIан учIайва школалул завуч Халилов Кьади ХIасанхIусайнович – Буттал КIанттул цIанийсса Хъунмасса дяъвилул ветеран. Щалва классрал оьрчIаву на хIисаврттал контрольный даву хьхьичIра-хьхьичI дурну дулайссия, ххювардугу ласайссия. Кь. ХI. Халиловлул ттуяту цIарду дайва. Амма 4-мур классравун дук­лан бувкIсса чIумал ттун къакIула учительтал гьарза хьунуяв, дарсру чIяру хьунуяв, на хIисаврттал цахъи къухъна хьунав. Учительнугу ия мува Халилов Кь.ХI., школалул завуч. Мунал дарсру хъинну ххуйну дурчIин дайва, оьрчIаясса тIалавшиннагу хъуннасса дикIайва. Учин мукъун, унгу-унгусса учитель ия. Амма ца ттула учительницачIан аьдат хьусса ттун, муначIансса ара лякъин захIматну бия. Му жул ялтту уклай, цуманал хIисавртту, задачартту тIайла бувну бурив ххал буллан икIайва. На анаварну дурми хIисаврттугума кIучI дайссия, къатIайлану духьурча ва ттуйна дяъванссар тIисса пикри шайва. Цалагу учайва: «Яр, инания 3-мур классраву цинявннаяр хьхьичI дайва, «5» ласайва, тти вин цивхьуну бур?», — куну. Журнал шанмардал, мукьвардал бувцIуна, хIисаврттал дарс къаччан хьуна. Ларгуна цалчинмур четверть. Утти бура ттунма хIисаврттал шанма буривав бивхьуну, мукьва буривав тIий. Переменалийн учитель уккан ивтун, цуркний, журнал тIитIав, бурувгра. Ттунма ккавкмуний нава щалва вих къавхьура – шанмардал, мукьвардал дурцIусса чIапIуй ххюва бивхьуну бия. Му ххювагу ххюва хьуссар, мунияр тийнмай нагу нажагьвагу мукьва лавсун бакъара. Ва бакъарив учительнал оьрчIал дакIнивун ххуллу ласаву, кьюлтIсса гьунарду аьч баву. Кьади ХIасанхIусайновичлул жухь 4-5-ми классирттаву дирхьуна математика, 6-7-ми классирттаву тIурча жухь хIисаврттал дарсру дишайва цIуну пединститутгу ЯтIул дипломращал къуртал бувну бувкIсса учительница Зайдиева Земфира Мяъсудлул душнил.
Ттун ваниву гьарца зад ххуй дизайва: ккаккан ххуйшивруцIун даркьусса яннагу, ххуйсса дакIнил аьмалгу, оьрчIахсса ччавугу, дарс дишаврил усттаршивугу. ЦIанакул Земфира Макьсудовна зий бур Дагъусттаннал политехнический колледжраву ва хъинну бусраврай бур преподавательтурал ва студентътурал дяниву.
8-мур классраву жул классрал каялувчинугу, математикалул учительнугу уссия Жалаев Ттатта Саидович. Жул классрал оьрчIан ва хъинну ххирая. Ванаву дия цIанасса чIумул учительнаву дикIан аьркин­сса цинярда хасиятру, бюхъу-гьунар. Цила багьайкун дарсгу дишайва, оьрчIаяту тIалавшиннагу дикIайва. Дарсирай ва хъинну кьянкьасса учитель икIайва, дарсру къуртал хьувкуннив ва жул чIунархIал оьрчI куна буслай, хъяй жул дус шайва. Дарсираяр махъ консультация дуллай жун математика куртIну ла­хьхьин дан хIарачат буллан икIайва. Райондалул олимпиадалий 1-мур кIану бувгьуну, жул классравасса нагу, Учуева М.В., (нотариус) ва Какваева А. М., цIанасса школалул директор, Ттатта Саидовичлущал республикалул олимпиадалийнгу лавгссияв.
Хъуннасса даву дайва Тт. Саидовичлул классрал каялувчи хIисаврайгу, жу Буттал кIану ххирану тарбия бан, Лакку улча лахьхьин. ЧIявуну лагайссияв походрайн: ВацIилуйн, Ханнал хIав, КIурдал хIав. ТакIуй нитти-буттахь походрайн къуруш дула чингу къабитайвав. Цал бувцуну выходной кьинирдай колхозраву зузи бувну арцу лякъин дайва, яла походрайн буцайвав. Аьпалухьхьун лавгун шинну гьарчагу ва жул дакIурдиву мудан жагьилнува, уттаванува икIай.
Агьамсса кIану бувгьуна жу тарбия бавриву, оьруснал хъуннасса культуралущал кIул бавриву оьрус мазрал ва литературалул учительница Жалаева (Ситникова) Роза Михайловнал. Ва бувну бия 1925 шинал Мичуринскалий партийный зузалал кулпатраву. Вайннал кулпатравусса ряхвагу оьрчIал ларсун дия ларайсса кIулшивуртту. 1946 шинал Мичуринскаллал пединститутгу бувккуну, Роза Михайловна, чIявусса цаймигу оьрус учительницахъащал, бувкIуна зун Да­гъусттаннайн, шиккува кулпатралгу хьуна. ЦIанагу ванил дирхьусса дарсирдал чIяруми правилартту, назмурду дакIних кIулнура дур, хIакьину лархьхьусса кунна. Муксса ххуйну ванил дарс дурчIин дайва, бувккусса произведениярдал анализ дайва, жура-журасса сочиненияртту чичин байва, миннущала жучIансса тIалавшиннагу хъуннасса дикIайва. ДакIний бур цал диктант чичлай (вичIи ххуйну къадирхьухьунссия) ттун предложениялул ахир кIул къархьуна. Шикку кIунтI бишин буривав, бакъаривав тIий бура. Ттул бахтиран, хъиривмур предложениегу дия «Шарик» тIисса ккаччил цIания дайдихьлай. Нагу къулагъас къадурну, биширчагу, къабиширчагу ца кIунтI цири, гъалатI хъанай бакъархха куну, кьабитав. Хъиривмур кьини ххалдиргьусса диктантращалсса тетрадьру бачIлачIийни, тти «ххюва» бухьунссар куну тIитIав тетрадь, бурувгра ттулла даврих. Ца хъунмасса ятIулсса кIунтIгу бивхьуну, «мукьва» бивхьуну бия. Вана укунсса кьянкьасса тIалавшинна дусса бикIайва Роза Михайловна. Жугу хIарачат буллай бикIайссияв ванил тIалавшиннараха лавхьхьуну сукку тIун. Ва оьрус хъамитайпа бунугу, жулва зунттал хъаннияр ххуйну гьарца мяърипат, багьу-бизу, зунттал аьдатру кIулсса бия. Цила ласнащал Ибрагьимлущал ряхва оьрчI тарбия бувна. Лас аьпалул хьусса чIумал ванил уссу-ссу бувкIун, оьрчIащал ва цила бу­ттал миналийн Мичуринскалийн буцин ччан бивкIуна. Амма Роза Михайловнал цила ласнал кюру зия къабувна. Зунттал хъамитайпалун лайкьну дягъугу дургьуну, танайн даччин къадурну, ливчIмур оьрмугу ласкъатлуву бувтуна.
Хъунмасса бияла учительтурахь бушиву чIалачIи бан кунма, жул классрал оьрчIая ва душвараяту инсаншиву дусса, дур­ккусса, цала учительтурал цайва бивхьусса захIмат дузрайн буккан бансса инсантал хьуна: Учуева Майсарат – межрайонный нотариус; Какваева Асли – ШавкIуллал школалул директор; Эфендиева Земфира – ШавкIуллал школалул завуч; Халилов Нажвадин – райондалул культуралул къатлул директор; Ханчадаров Апанни – ккарччал хIакин; Мухтарова (Ибрагьимова) Жасмира – КIундиннал СШ-лул завуч; Алтуханова Ирина – КIулшиву дулаврил министерствалул зузала ва м.ц.
Цаягу оьрчI-душ бяйкьусса ххуллийх къалавгунни, лажин кIялану цала язи бувгьусса пишардай зий, бусраврай бур.
Земфира Эфендиева, ШавкIуллал школалул завуч
ХIадур бувссар Зулайхат Тахакьаевал