ЗахIматрал ва дяъвилул ветеран, Нину-виричу

fok_21Вай гьантрай оьрмулул 85 шин хьунни Лакрал райондалийсса ШавкIуллал шярава­сса захIматрал ветеран, Буттал КIанттул цIанийсса Хъунмасса дяъвилул ветеран, Жалаева (Гъазиева) Зувайдат Жяъпардул душнин. Миннуватугу 50 шин Зувайдатлул дуллуну дур оьрчIан тарбия ва кIулшиву дулаврин. Зувайдат Лаккуй ялапар хъанахъиссаксса хIаллай дарсру дихьлай бивкIун бур ШавкIрав, Хъювхъав, Хъурхъив, Урив, Ххюлусмав, КIулушацI.

Бадрижамал Аьлиева
Шиккува бусаннив, Зувайдат хъанай бур НТВ каналданул корреспондент Оьмар МахIаммадовлул ниттил нину. Цилвами оьрчIругу, хIакьсса тарбиячинан, педагогнан лайкьну, ххуйну тарбиягу бувну, дуккин бувну, Зубайдатлул Оьмаргу, махъсса вайми оьрчIал оьрчIругу тарбия бавриву хъунмасса кIану бувгьуну бур. Миннаягу хьуну бур цалла амул пахру бансса инсантал. ХIакьинурив Зувайдат бур минналми оьрчIан ппалул жуларду дуллай, чIивитIулт цичIанма бучIаннин ялугьлай.
Зувайдат бувну бур 1928 шинал ШавкIуллал шяраву уссал усттарнал кулпатраву. Ванил ппу Жяъпар ХIажиев ивкIун ур цалчинсса музыкантътуравасса цагу, Бакуйгу дуклай ивкIсса. Мунал усттарну мандолина бищайсса бивкIун бур. Га чIумул къачансса хъатIивгу чIюлу бувну бур мунал. Гай шиннардийсса циняв оьрчIал, чIава жагьилтурал кунна, Зувайдатлулмур оьрчIшивугу захIматсса диркIун дур. Гай яла ххуйми, ссалчIав пикри бакъами шинну дяъвилул цIан лаган дурну дур. Школа къуртал бувну, 1942 шинал Зувайдат бувххун бур Гъумучиял педучилищалувун. Ххишала дакъа захIматсса чIунну диркIун дур, дукан, лаххан дакъасса. Кьинилун 400 грамм ччатIул дирирну, къадирирну зий, заназисса, ккашил хIал бивну къабагьан, ци дукан хъинавав тIисса. Педучилищалул столовайлуву булайсса ччатIул хъянша къабивсса ишругу къачанну шайсса бивкIун бур, амма куннайх куннал бавчIуну, бумур букайсса бивкIун бур цачIу. ЦIанагу ххуйну дакIний бур Зувайдатлун цищала ца училищалуву дуклай бивкIсса, уссурвал, ссурвал кунма бивкIсса оьрчIру: Шахьуватусса аьпа бивухъул Къандаев МахIаммад, Аьли­ев ХIасанхIусайн, Аьйша, Аьжа, ГьунчIукьатIатусса Саятханум, Исубуттаев ХIамид, Ккулатусса Чупанов АьвдурахIим, Халидов Халид, Хъусращатусса Багъдуев Гьарун ва чIявусса цаймигу.
Буттал КIанттул цIанийсса Хъунмасса дяъви къуртал хьусса чIумал щаллу хъанай диркIун дур педучилищалувусса Зувайдатлул дуккаву. Муниннин тIурча вай дяъвилийн тIайла буккан, душманнащалсса талатаврийн хIадур буллай бивкIун бур. Дяъви къуртал хьусса баяйхту ххаришиврул дазу-зума къадиркIун дур.
1945 шинал педучилищагу къуртал бувну, Зувайдат тIайла бувккун бур зун Ккуллал райондалийсса Хъювхъиял шяравун. Микку зий ца шингу дурну, гъинттул шяравун каникуллай бувкIсса Зувайдатлухь ниттил куну бур: «ЧIунссар, ттул душ, вин кулпатрал хьун, амма вин махъунмай Хъювхъав зана хъанан аьркиншиву дакъар, тиккува щар шара», — куну. Ниттин Зувайдат щар хьунугу ччай бивкIун бур шяраву цинявннаяр махъ дяъвилия зана хьусса, Буттал КIанттул цIанийсса Хъунмасса дяъвилия махъ, япон-китайнал дяъвилийгу талай ивкIсса цила ссурахъин Жалаев Аьбдулкаримлун. Га чIумаллив оьрчIан нитти-буттал махъ законну бивкIун бур. Ниттил увкумур барчангу, му ташулия Зувайдат цуппа пашманну бивкIун бакъар. Аьбдулкарим кунмасса, аьрая зана хьусса оьрчIругу шяраваллил язими жагьилтурал кьюкьраву бивкIун бур, ччимур душ хьунсса. Мукун, 1947 шинал бувну бур Зувайдатлул ва Аьбдулкаримлул ташу. ХъатIи бувну махъ ичIува букансса ччатIвагу бакъасса чIунну цимилгу хьуну дур, дяъвилия махъсса кьянатсса шинну диркIун дур, дуканмургу, лахханмургу инсаннан цалла карунних дуллан багьлагьисса. Вай тIайла бувккун бур зун Ури-Мукьарив, Зувайдат — байбихьулул классирттал учительну, Аьбдулкарим — военрукну. Аьбдулкаримлул диркIун дур дянивсса даражалул кIулшиву. Дяъви байбишин хьхьичI, 10 класс къуртал бувну махъ му дарсру дихьлай ивкIун ур ТIулизмав ва Ххюлусмав. Дяъви байбишайхту, 1941 шинал хушрай лавгун ивкIун ур дяъвилийн. Щалва дяъвилул ххуллу бивтун бур, 1945 шинал Берлиннайн ияннин лавгун ур, тикку ттугъ гьаз бавривухгу гьурттуну ивкIун ур. Муния махъ талай ивкIун ур япон-китайналмур дяъвилийгу. Мукун, мунал талатавриха гихунай дуклансса чIун къархьуну дур. Кулпат бувну, Ури-Мукьарив зий шин ларгун махъ, ОНО-рал му ларайсса кIулшиву ласун тIайла увккун ур. Учительтал хIадур бай­сса институтравун дуклан увххун, марцIсса ххювардай къуртал бувну бур му. Мунал сурат факультетрал ХIурматрал улттуя къалирккун дур дуклакиссаксса шиннардий. Лас дуклакиссаксса хIаллай, Зувайдат зий бивкIун бур Убрав, КIулушацI. 1948 шинал бувну бур вайннал цалчинсса душ. Му бувну 2 зурувун махъунмай даврийн бувккун бур. ЦIана кунна, га чIумал декретный отпуск къадулайсса диркIун дур. Аьбдулкарим дурккуну, зана хьуну махъ вай кIиягу бивчуну бур зун Хъурхъив. Му шяраву вайннал 15 шин дурну дур зий.
Махъ Аьбдулкаримлул, зий унува, заочнайну, мукунма марцIсса ххювардай, бувккуну бур Орджоникидзе шагьрулийсса институтрал химиялул ва биологиялул факультет. Му чIумалнин Зувайдатлул уссил МахIаммадлул диялсса шинну хьуну диркIун дур Щурагь мина дирхьуну (цIанагу оьрмулул 88 шинавусса МахIаммад ялапар хъанай ур ми­ккува). Дагъусттаннал медициналул институтгу бувккуну МахIаммад зий ивкIун ур Буйнакскаллал райондалий. Буйнакскалий микологиялул больницалий зий, мунил хъунама хIакинну, Буйнакскаллал райондалул райздравотделданул хъунаману, личIи-личIисса жяматийсса къуллугъру бувгьуну зий ивкIун, ванал цIа цимирагу никирал инсантурал уттигу бусраврай зумух ласлай бур. Зувайдат ва Аьбдулкаримгу бивзун бур Щурагьун, Аьбдулкарим Буйнакскаллал Ю. Гагариннул цIанийсса 4-мур школалийн зун тIайла увккун ур. Мукун, цила уссу ялапар хъанахъисса шагьрулийн багьавриягу Зувайдат ххари хьуну бур. Аьбдулкарим школалий зий, Зувайдат оьрчIал садикраву хIадур бай группалуву хъунмур тарбиячину зий, Щурагь 30-ллихъайсса шинну дурну дур вайннал кулпатрал. Шикку Аьбдулкаримлуйн «доб­рый учитель» тIисса цIа ларчIун дур, мунал дакIнил хъиншиврул, аьчухшиврул, дуклаки оьрчIангу, архIал зузиминнангу му ххишала акъа ххиранугу ивкIун ур.
ДакIнийхтуну захIмат буллай зий цимирагу ацIра шин дурсса Зувайдат пенсиялийн тIайла бувккун бур инсантурал бувцIусса хъунмасса залдануву шадлугърайсса батIаву дурну, «За выслугу лет» медальгу дуллуну, лавайсса хIурматращал.
Махъ вайннал кулпат Ма­хIачкъалалив бивзун бур. Зувайдатлул, пенсиялийн бувккун махъгу, «Дом ребенкалуву» зий, ятинтураха къуллугърай, аякьалийгу 10 шин дурну дур. «КIикку зун гьаннин ттун кIукунсса оьрчIру бикIайшивугума къакIулссия, ка дакъасса, ччан бакъасса ягу чурххал цамур ссуссукьушиву дусса», — тIий бур Зувайдат.
Оьрмулул шиннаву бунугу, Зувайдатлул хасият зия хьуну да­къар, чIявучин оьрмулул бугьарасса инсантурал кунна. Чаннасса аькьлулий, инсаннащал иминну яхши-хашрай, цилвасса буллай ва хъамаллураха хIурматрай бур Зувайдат. Ванил ва аьпа биву Аьбдулкаримлул хъуни бувну, ларайсса кIулшивуртту ласун бувну бур 7 оьрчI. Минная хьуну бур ххаллилсса пишакартал (миннава 5 ур хIакин, АьбдулкаримлучIа хъинну бусраврай бивкIун бур му пиша), архIал зузиминнал ва кIулминнал дянив лавайсса хIурматрайсса. Зувайдатлул ва Аьбдулкаримлул 58 шинай цачIу оьрму бувтун бур. НахIуну, хIалимну оьрму бутаврил кьюлтIшиву цир увкукун, Зувайдат тIий бур: «Яла-яла, куннал куннахасса хIурмат, куннах кув ссавурданий бургаву. Кулпатраву дикIан аьркинссар хъиншиву, гъилишиву, ттюнгъашиву. Жул кулпатраву цинявннал бищайва музыкалул инструментру: на — дачIу, аьпа биву ласнал — мандолина (аьпа биву Аьбдулкаримлул мандолина цIана лавхъун бур чIирайн — Б. Аь). ХIарачат байссия ци захIматшивуртту ялун диярчагу, куннал дакIру куннал дуллай, кьянкьану къуццу тIун», — буслай бур ва. МахIачкъалаллал дязаннив аьмсса хIаятравусса мюрщисса, къумасса къатраву гьартасса, чаннасса дакIру дусса Зувайдатлул ва Аьбдулкаримлул нахIуну оьр­му бувтун бур. Фронтовиктуран хIукуматрал дуллалимурдив ванал ласун уван къашайсса ивкIун ур. Иттав макьгу дуркIун, учайсса бивкIун бур: «Ттущалми окопир­ттавува ливчIунни, на сагъну зана шаврийн, уттинин сагъну на зущала ушаврийн щукру бувара», — куну. Къатрал ремонт дуван дуллалисса арцува махъ Зувайдатлул цилла федерал бюджетравами ларсун, кIанттул бюджетравами къаларсъссар, «Детдомирттан дулара ми», куну.
Аьбдулкарим аьпалул хьуну ур 2005 шинал 2-мур майрай. Ссавур дакъа ялугьлай ивкIун ур Хъуннасса Ххувшаву ларсун 60 шин шаврил парадрах, амма му хьун нюжмардул хьхьичI дунияллия лавгун ур. Аьбдулкаримлул аьрали билет, гьарцагу чагъар, награда, орденну ва медальлу бусраврай ядуллай бур Зувайдат ва оьрчIру. Мирив мунал къачансса дур: «За взятие Берлина», «За Победу над Германией», «За Победу над Японией», «60 лет ВС СССР», «20 лет Победы», «30 лет Победы» ва цаймигу. Зувайдатлул циллагу къачанни ми: Нинушиврул медальлу 1-мур ва 2-мур даражалул, «За доблестный труд в Великой Отечественной войне», «За трудовое отличие», «За выслугу лет», Ххувшаврил юбилейрдайнсса медальлу. Цала ттатта дакIнийну, муная ва цалла хъунна амуя пахрулий бур вайннал 19 оьрчIал оьрчI, минналгу 26 оьрчI. Миннавух бур цавай шанничалтгу. Гьарца байрандалий чIивитIултрал, «большой дадейке» тIий чигу чивчуну, цалла хъунна амун бахшишран дуллай бур цалла дирхьусса суратру. ЧIал къархьуну ШавкIуллал школалул кIицI лаган най бур 100 шинал юбилей. Му мажлисрайнгу Зувайдатлуйн оьвтIий бур, щак бакъа микку ва хIурмат лавайми хъамаллуравух бикIанссар.
ЗахIматрал ветеран, Буттал КIанттул цIанийсса Хъунмасса дяъвилул ветеран Зувайдат барча буллай ва ххаллилсса юбилейращал, чIа тIий буру оьрчIру, миннал наслу ххари буллансса, миннал чIарав бацIлансса чIярусса шинну уттигу.