Арнил кIанайн бивзминнал арс

Лаккуя ЦIуссалаккуйн, арнил кIанайн бизан багьсса агьалинавух му бизан баврил хажалат кьюлтIа тIун багьминнавасса ур ДучIиятусса ХIасаннул арс АхIмадов Аьбдуллагь. ЦIанакул Бабаюртлив хирургну зузисса.

ПатIимат Рамазанова
Андриана Аьбдуллаева
1960 шинал ванал Дагъусттаннал мединститут къуртал бувну бур, зун тIайла увккун ур Бабаюртлив. 1962 шиная 1994 шинайнин зий ивкIун ур Бабаюртуллал хъунама хирургну. 1994 шинал хIакин-хирургну зун лавгун ур Якутиянавун.
«На Якутиянавун оьвкуну лавгссияв тийх хирургну зун. Тийх зун къулайшинна дия: рентген-аппаратру, аьркинсса оборудование дия азарханардай. Гьарца аьркинмунил щаллушинна дия, — тIий ур Аьбдуллагь ХIасанович. – Харжгу ххуйсса бия. Хас къабизлазимурдив му бия, на ттаттан ккаллийну ияв. Ттун 58 шин дия оьрмулул, му тайннал агьулданучIа «ттаттал чIун» дия. 2004 шинал на Дагъусттаннайнай зана хьура, Бабаюртлив хирургну зун ивкIра цIуницIа».
ХIакиннал дипломрачIансса ххуллумур ванал бигьасса хьуну бакъар. Лак ЦIуссалаккуйн бизан буллалисса шинал ва цалчинмур классраву дуклакисса оьрчI ивкIун ур. Яхъанай ивкIун ур ва буттауссийчIа, миннал оьрчI бакъа, цала яуван увцуну.
«Буттауссу цукунчIав арнил кIанттайн изан ччай акъая, — дакIнийн бутлай ур Аьбдуллагь ХIасанович. – Мунал лачIа бугьай­сса хъу дия, нувщи бугьайсса ахъ бия, мунан, цалва захIматгу кьабивтун, ачин ччай бакъая. Мяйра шинаву­сса оьрчI ивкIхьурчагу, дакIнийри жунна чачаннал мюрщисса къатри ккаккан дурну диркIсса. Лахъи къалавгун, буттауссу ивкIуна. Бутта­уссил щар диркIуна. Ми литIайхту на ниттичIан увкIра. Бахттилул заллу акъахьунссияв, 1949 шинал нинугу диркIуна.
ЦIусса миналийн бизаву жул авладран лап ххирану дарцIуна: буттауссу, буттауссил щар, ссурахъу, буттарссу ливтIуна. Мяйя ссурахъу дяъвилул цIарава зана къавхьуна. Маляриялул азарданул кьатI буллай бия циняв. Ттуй цIими бувна му азарданул. Нагу, уссу Юсупгу детдомрайн бувцунав ссурахъил. Ссурахъу Ярыксулийсса интернатрал директорнал хъиривчуну зий ия. Мунал цачIанма интернат­райн къабувцуну бивкIссания, жула бакIрачIан ци бучIан тIий бивкIссарив къакIулли».
Цуксса захIматсса чIунну диркIхьурчагу, дуккин гъира бусса оьрчIан ххуллу тIивтIусса чIунну диркIун дур тай шинну. Аьбдуллагь ХIасанович буслай ур цува цал Хасавюртлив техник-механикнал кIулшивуртту ласайсса техникумравун увхшиву. КIива курс къуртал байхту ганал техникум кьабивтун бур.
«Ттун Лаккуя ЦIуссалаккуйн бизан бувсса агьали дякъил ва ккашил, бургъил ва цIаллил литIлай бивкIсса суратру хьхьичIа къадукьлан дикIайва. Му зулму ливксса халкьуннан ка-кумаг бансса хIакинтал къабикIайва. Ттун хIакин хьун ччан бивкIуна, на мединститутрал лечебный факультетрайн дуклан увхссияв. Уссу Юсуплулгу Орджоникидзеливсса шяраваллил хозяйствалул институт къуртал бувна. Жулла ялгъузшиву кIулну, нагу, Юсупгу хIарачатрай бивкIру жяматрангу, жунмагу бучIисса пишакартал хьун».
1960 шиная шинай, яъни ххюцIалунниха ливчусса шиннардий, циксса инсантал бивкIулул ва азарданул ххяппурттаща ххассал бувхьунссар Бабаюртуллал хирург Аьбдуллагь ХIасановичлул?
«Ца ппурттуву азарханалийн увцуну бувкIуна 11 чIиллул щаву дусса учитель, хIан хIачIу. Ттун захIматсса операциярду буллан багьуна. Бювхъуна му ччаннай ацIан уван. Утти му хIачIуя малла хьуну ур, Щамхаллай яхъанай ур, — тIий буслай ур Аьбдуллагь ХIасанович, вила давриву хъинну дакIний личIансса иширттая буси учайхту. – УвкIуна, кIюламур ххюттука ганзмур ххю­ттукалул лагма кIура-кIура дарну, бивкIулул дазуйсса цама къашайшалагу. Му инсан хъин ан бюхъаву ттунмагума хIикматсса ишну чIалай бия. Уссия мяйра перелом дусса къашайшалагу, мунал давление дия мукьцIалла нульданийнсса.
Гьутрурдал воспаление дия, пурпуххун зарал хьуну бия, мукун лагьсса давление дусса чIумал зунма бувчIлай бурхха цукунсса нигьачIинна диркIссарив мяйра-мяйра переломралсса буллан. Азин багьуна адамина, хъин хьуна, ччаннай авцIуна».
Бабаюртлив зий, яхъанай унугу Аь. АхIмадов лях-карах ияй Новостройрайсса ДучIиннал шяраву яхъанахъисса мачча-гъанциринначIангу.
«ЦIуссалакрал арнил аьрщи ххира хьуну ура, га ппухъруннал, ни­ттихъал захIмат бувсса аьрщи дуну тIий. На кказитру буккара, кIулли Новостройрал иш-тагьар цукунсса дуссарив. Къабизан аьркинссия лак Новостройрайн, утти муния гъалгъатIун чIалли. Хьумур хьунни, хьулуцIух бавцIунни. 68 шин дурсса кIанава агьали цIуницIа бизансса хIукму агьалинахлу буллангу депутатътурахь ци ихтиярди?
Совхозру, колхозру кьариртун, давурттив дакъасса кIанайн бизлан багьунни. МахIачкъалалив гъанну бушаврияр ххишаласса цамур къулайшинна чIалай дакъар ттун. Къумукьгу лак цалва кIанттайн бивзссар тIий сукку хьуну бур. Жулва наслулун жулвамур кьадар тикрал буллан къабагьан тIий ура. Му вас-ццах бур ттул дакIний». Ппухълуннал хасият дур укунсса – махъату нанисса никирал бучIантIимунил буруккинттарайсса.
Аьбдуллагь ХIасановичлул ва ванал кулпат Зугьрал (ва къумукь миллатрал инсан бур) шама арс тарбия увну ур. Хъунама арс ХIасаннул буттал кунма хIакиннал пиша язи бувгьуну бур. Му Татарсттаннай невропатологну зий ур. Муналма арсгу туркнал фирмалий программистну зий усса ур, му фирмалийн зун буххан ччими чIявусса буну, туркнал дин-чак дусса, мяърипат дусса уну тIий цала арснал арс кьамул увну ур тIий, ххаришиву кIидачIлай ур Аьбдуллагь ХIасанович.
Цала уттинин бувтсса оьрмулиягу, наслулиягу рязийну ур ва. ЦIуллушиву дулуннав, агьалинал цIуллу-сагъшиврул къаралданий 50 шин дурсса Аьбдуллагь ХIасанович, вихьхьун!