Магьирлугърал ва гьунардал кюру

surat_5Дагъусттаннал магьирлугърал ттиркьюкьи Мариян Дандамаевал цIанийсса Гъумучиял оьрчIал магьирлугърал школалул юбилей.

ХьхьичIмукъун кIанай
«ОьрчIру жулва бучIан­тIимур­ди» тIисса лозунг дикIайва на чIивисса чIумал яла агьаммур. Мура лозунг хIакьинугу дур яхьуну. Амма таний лозунгирттащал оьрчIах дагьайссаксса аякьагу, къулагъасгу дия паччахIлугъралгу, школардалгу, учительтуралгу, жяматралгу. Сайки гьарцагу школалий хьхьичIунсса кIанттай дия художествалул самодеятельностьралгу, оьрчIал организацияртталгу даву, личIи-личIисса кружокру. Ми цирдагу, анжагъ, багьандарансса, дуссар учинсса дакъая, микку зий бия бунияла оьрчIай дакI цIуцIисса, цалла давриву дакI дирхьусса энтузиастал.
На дуклакисса заманнай жул школалий художествалул самодеятельностьрал даврих хъуннасса къулагъас дия, райондалул цайми школарттащалсса дахIаву цIакьсса дия. Ми школарттащал дайва КВН-нну, викторинарду. Жул школалул дуклаки оьрчIру, райондалул шяраваллавун бакъассагу, лагайссия чIаххувсса Хургъиял, ЧIурппиял шяраваллавунгу художествалул самодеятельностьрал концертру ккаккан дан. Мукунма ми школарттал дуклаки оьрчIру бучIайва жучIангу.
Ххуйну дакIний бур 80-ку шиннардил ахирданий, школалул учительтал, дуклаки оьрчIру, детсадрал зузалт ва шяраву бусса гьунар бусса хъами-чиваркIгу гьурттуну, Магьирлугърал къатлул зузалтрал хIадур дурсса ххаллилсса концерт ва пьеса так ца жулла райондалул щархъавун бакъассагу, Дагъусттаннал цайми районнайн ва шагьрурдайн гастроллай лавгун, гьарца кIанттай бусравну кьамулгу бувну, барчаллагьран лайкьгу хьуну, дипломирттащал, бахшиширттащал зана хьусса. Цаппарасса кIанттурдайн, жяматрал тавакъюрайн бувну, кIилчингума лавгун буссия.
Художествалул самодеятельностьрал давривух хIала-гьурттусса оьрчIай дакI мяшну ваймигу бикIайссия. КъабикIави туну, щалва школалул хьхьичI барчаллагь учаврицIун, миннал цIарду хIурматрал улттуйн лархъунная дикIайсса. Вайми оьрчIругу цавувами гьунарду ялун личин бан гихунмай хIарачат буллай бикIайссия. Гьай-гьай, ча шайссия оьрчIан вяйлиянсса чIун? ЧIири-хъунсса тIул дакъашиву дурманал карикатура муссят школалул чIирайн лахъан дантIиссия.
НахIакьсса дакъахьунссар искусство тарбиялул ца агьамсса ххуллуну ккалли буллалаву, оьрчIру бяйкьу ххуллийн багьавринсса барулун хIисав буллалаву. Цанчирча, цалчин, ми цивппа даврил байгьуну бур. КIилчингу, ххуймуниха зузи­сса, ххуйсса пикри бакIраву бусса оьрчIру оьккимунийн кIункIу хьун анаваргу къабуккантIиссар.
ХIакьинусса лозунгру бю­хъай хьхьичIраминнуяр бюхттулсса дикIан, амма ми дур дачIрасса. Бюхттулсса трибунардая «багьлай бур», «аьркинну бур» тIий, кьацIру ххябуккавай, цуксса леххаву тIурчагу, дакъар хъун хъанахъисса никирах дагьайссаксса къулагъас. Жува жулла хьхьичIмур никиран ххирану бивкIссаннул бачIикссавагу къаххирар жунма жула хъирив наними. ХьхьичIва кунмасса хIакьсса энтузиасталгу кIиссурттай буккинукссавагу бакъар. Дазу-зума дакъа барчаллагьрай бикIара мукунсса энтузиастурайн, цанчирча хъун хъанахъисса ник канища дурккун нанисса заманнай, ттуршуннава ацIа ухьурчагу оьрчI ттизаманнул оьцIуцIаврия урувччуну ушиврийнсса вихшала ттунна миннал дуну тIий дуллай. МахIатталгума хъанан бикIара гьарма цала ду-дакъашиврулсса буллалисса, так цанма хайрмур буллалисса заманнай укунсса халкь жула дянив яшаврийгума.
Лакрал райондалул щалва жяматрал барчаллагьран лайкьсса даву дуллалисса энтузиастнан на ккалли бара Мариян Дандамаевал цIанийсса Гъумучиял магьирлугърал школалул директор Лида Кьурбанова. Щалва билаятрайва оьрчIал дуккаврихгу, гьунардахгу къулагъас чан хьусса чIумал, райондалул оьрчIру оьмуния байщун баву, миннаву личIи-личIисса гьунарду итххяххан баву мурадрай, я цийва, я зузалтрай рахIму къабувну, хъунмасса захIмат бихьлахьисса каялувчи бур.
Ва анжагъ каялувчи бакъар. Та буххарчагу, ттун Лида Мусаевна ххал шай янна ягу махIсив бурухлай. Школалул модельергу, костюмергу, дарзигу цуппар. Гьуртту хъанахъиминнал лаххансса сайки цинярда костюмру дуруххайссар цилла, хореограф Аджана Мусаевал кумаграцIух, цалва буттукьир­ттавасса яннардая.
Гьарца шинал Гъумучиял клубраву шайссар магьирлугърал школалул даврил хIасиллу дуллалисса концерт. Мунийнгу хъуннасса жаваблувшиннарай дакI цIий хIадур шайссар магьирлугърал школалул зузалт. Концертирттал гьарза-гьартасса, авадансса программардах бурувгун, залдануву щябивкIминнан исват шайссар магьирлугърал школалийн заназисса оьрчIал чIун оьнна лаглай дакъашиву. Му бакъассагу, чялиш­сса гьурттушинна дайссар оьрчIал райондалий хъанахъисса цинярдагу мероприятиярдай.

Гьунардал ссурулккуртлул 30 шин
Гьашину Мариян Дандамаевал цIанийсса Гъумучиял Магьирлугърал школа цIунил зий байбивхьуну хьуссар 30 шин. Ларгсса нюжмардий Гъумучиял клубраву хьунни юбилейрал шадлугъ. Мунийн бувкIун бия бусравсса хъамал: Дагъусттаннал ва Аьрасатнал Халкьуннал артист, Дагъусттаннал ва Аьрасатнал паччахIлугърал премиярттал лауреат, Дагъусттан Республикалул гимнрал автор Ширвани Чаллаев; ДР-лул Жяматийсса Палаталул хъунаманал хъиривчу, «Вираж» СМУ-рал директор Сапар Аьбдуллаев; ДР-лул Жяматийсса Палаталул член, «Энергострой МН» идаралул хъунама Аьбдулхаликь Халикьов; «Горцы» литературалул ва художествалул кказитрал хъунама редактор Марат ХIажиев; Дагъусттаннал Халкьуннал артистка Лариса ХIажиева; ишбажаранчи Гулшан Хасаева; Дагъусттаннал магьирлугърал лайкь хьусса деятель, Аьрасатнал культуралул лайкь хьусса зузала, композитор Мазагьиб Шарипов; Дагъусттаннал Халкьуннал артист, Дагъусттаннал Музыкантътурал союзрал хъунама Хан Баширов; ДР-лул лайкь хьусса учитель, Дагъусттаннал магьирлугърал колледжрал преподаватель КьурбанмахIаммад Жидалаев; ДР-лул Культуралул министерствалул методический кабинетрал директорнал хъиривчу Нана-Ханум Мащилиева; МахIачкъалаллал 42-мур школалий музыкалул дарсру дихьлахьисса Гъазихан Рамазанов, цувгу ва школа цIунил тIивтIуну мукьахсса цалчинсса учитель; Нуруллагь Шагьмурадов, школа къуртал бувну махъ цаппара шиннардий шикку зий ивкIсса; Апанни КьурбанмахIаммадовлул цIанийсса ЦIуссалакрал райондалул магьирлугърал школалул хъунмур Рашидат ХIасанхIусайнова бакIчисса делегация; Лаващиял райондалул «Чуглинка» ансамбльданул каялувчи ХIажи МахIаммадов бакIчисса делегация.
Шадлугъ дайдишин хьхьичI, «Лакрал район» МР-данул бакIчи Юсуп МахIаммадовлул магьирлугърал школалун юбилейрайн пишкаш бувсса пианинолий, Ширвани Чаллаевлул руцлацисса макьандалухун, залданувуцири лавай бивзун увкуна Лакрал гимн. Хъирив Гъумук музыкалул кружок дихьлай ивкIсса Шагьимардан Акниевлул макьанну рурцуна Дагъусттаннал халкьуннал артист Хан Башировлулгу.
Юбилейрал концерт дайдирхьуна, Струвел макьандалийсса, Кондрашенкол мукъурттийсса, ливтIусса вирттаврал ниттихъан хас бувсса балайлул хорданийну. Хъирив хорданул увкуна Р. Рождественскийл мукъурттийсса ва А. Пахмутовал макьандалийсса балай. Хорданул солист — вокалданул дарс дихьлахьисса Ханов Арсен. Яла увкуна Чичковлул макьандалий­сса Плецковскийл мукъурттийсса «ОьрчIшиврухасса» балай. Хорданул солист -Гъумучиял школалул 5-мур классрал дуклаки душ Садикьова Аида. Дирижершиву дуллай бия магьирлугърал школалул директор Лида Кьурбанова.
Гихунмай Лида Кьурбановал бувсуна магьирлугърал школалул тарихрая.
Муния махъ «Гъази-Гъумучи» ансамбльданул къавтIалтрал кка­ккан дуруна уссурвалсса аьсатIиннал миллатрал къавтIаву.
ОьрчIал гьунарду цачIу биширча ссурулккуртта хьунссия. Концертрал программалуву ялагу дия да­гъусттаннал халкьуннал (лакрал, яру­ссаннал, ссурхIиял) къавтIавурттугу, классикалул къавтIавурттугу. Руцлай бия халкьуннал инструментир­ттай (дачIу, гармонь, мандолина). Садикьова Аидал ччергъилттухун увкуна халкьуннал балай. Пианинолий Абакарова Сабина руцлай, Аидал ялагу увкуна Бетховеннул макьандалийсса балай. Сабина Абакаровал увкуна оьрус мазрайсса «Ккавкказнахасса» ва «Дагъусттаннахасса» балайрду. Буттаева Сонял ва Закарижаева Дианал рурцуна пианинолий макьанну. Концерт чIюлу дуруна Лаващиял райондалул «Чуглинка» ансамбльданул къавтIалтрал. Концерт дачин дурну бия Оьмарова Асият ва Щамхалов Аьбдул.
Магьирлугърал школалул зузалтгу, дуклаки оьрчIругу барча буллай, «Лакрал район» МР-данул бакIчи Юсуп МахIаммадовлул кIицI лавгуна магьирлугърал школалул оьрчIру цивппа чув гьуртту хъанарчагу, райондалул цIа гьаз дурну, лажин кIяла дурну зана шайшиву. Мунищала архIал райондалул магьирлугъ ядавриву хъуннасса хъар цайнна ларсун бушиву, райондалий хъанахъисса цумурцагу мероприятие вайннал гьурттушинна дакъа къашайшиву.
Ширвани Чаллаевлул кIицI лавгуна Гъумучиял школалий музыкалул кружок дихьлай ивкIсса, аьпа биву, Шагьимардан Акниевлул сакин дурсса оьрчIал лакку мазрайсса хор Москавлив олимпиадалул чIумал Кремлилуву гьуртту хьуну, цалчинмур кIану бувгьуну бивкIшиву. Мукуннасса хьхьичIуннайшивуртту чIа увкуна гихуннайгу. «Лакку балайрду щалла дунияллийх машгьур буллай уссар тIий ттуя пахрурду къабуллай, ччива лакрал вирдакIниву жулвами балайрдахсса къулагъас ххишаласса дуну, жулламур магьирлугъ ххирану, жулламур хьхьичIуннай дуллай,» — увкуна ванал. Хъирив Лариса ХIажиеващал увкуна балайрдугу.
Мазагьиб Шариповлул бувсуна цува школалул директорну зун увкIсса чIумал къурув зузисса нитти-буттахъачIах уклай бавтIшиву школалийнсса оьрчIру. Тани музыкалул школалийн занай ивкIун ур 25 оьрчI. Тайннава ванан яла дакIний ливчIун ур усттарну гармонь бищайсса Халилов Шамил.
Магьирлугърал школалул зузалтгу, дуклаки оьрчIругу барча буллалисса ихтилатру ялагу бувуна: Дагъусттаннал халкьуннал артист Хан Башировлул; Жяматийсса Палаталул член Аьбдулхаликь Халикьовлул; ва школалий дарс дихьлай ивкIсса Гъазихан Рамазановлул; ДР-лул Культуралул министерствалучIасса методический центрданул хъунаманал хъиривчу Нана-Ханум Мащилиевал; ЦIуссалакрал магьирлугърал школалул хъунмур Рашидат ХIасанхIусайновал; Ккурккуллал школалул директор Даниял Магьдиевлул; Гъумучиял лицейрал директор МахIаммад Хъунбуттаевлул; магьирлугърал школа къуртал бувсса Жамила МухIуевал; райондалул библиотекалул хъунмур Аьишат Хизриевал. Нитти-буттахъал цIания барча бувуна ПатIимат ЛухIуевал, Кумсият МахIаммадовал, Гьумаюн Аьлиевал. Барча буллалисса телеграмма дуркIуна профессор, Лида Кьурбанова дуклакисса чIумал Дагъусттаннал пединститутрал музыкально-педагогический факультетрал деканну зий ивкIсса Киров Султановлуя.
Ахирданий Лида Кьурбановал кIицI лавгуна махъсса шиннардий цанна хъинну асар хьушиву магьирлугърал школалухсса аякьа, къулагъас. Барчаллагь увкуна музыкалул инструментру ласун 150 азарда къуруш дуллусса ДР-лул имуществалул иширттал министр Марат Илиясовлухь, къавтIалтран миллатрал костюмру ласунсса арцу дуллусса райондалул бакIчи Юсуп МахIаммадовлухь, школалун матахI ласун арцу дуллусса Райондалул КIулшиву дулаврил управлениялул каялувчи Явсупи ХIамзаевлухь.
— Магьирлугърал школа КIул­шиву дулаврил управлениялу­хьхьун булаврийну жун хъунмасса тIайлабацIу хьуссар. ЧIярусса шиннардий тамашачитурал хьхьичIун къабувксса оьрчIру концертру кка­ккан дулланссагу ва республикалулгу, щалва Аьрасатналгу конкурсирдай хьхьичIунсса кIанттурду бугьлан­ссагу даражалийн лавхъсса Явсупи МахIаммадовичлул хIарачатрайнур. Ваниннин ацIниясса шиннардил хьхьичIва къавтIаврил ансамбль цIубуккан бан ччай бушиву бусайхту, муних щилчIав къула­гъас къадуруна. 2007 шинал цува КIулшиву дулаврил управлениялул каялувчину ацIайхтува Явсупи МахIаммадовичлул кумаг бувна ансамбльдануву зунсса хореограф учIан ан.
Шиккува цал уттигу барчаллагь учин ччива «Озорные девчата» ансамбль Сочи шагьрулийн лавгсса чIумал жула чIарав бавцIусса Ххюлусматусса Аьлишаевхъал кулпатрахь.
Хъин-хъинсса ссайгъатирттащал бувкIунни жучIанма бусравсса хъамалгу. Сапар Аьбдуллаевлул, Аьбдулхаликь Халикьовлул, Гулшан Хасаевал бувкIунни аккордеон, мандолина ва дачIу. ЦIуссалакрал магьирлугърал школалул пишкаш бунни гитара. Арцущалсса конвертру буллунни райондалул магьирлугърал управлениялул ва архиврал зузалтрал чулуха, ЗАГС-рал хъунмур Изольда ХIажиевал, бахшишру дунни оьрчIал нитти-буттахъалгу. Хъамаллуран ссупра тIитIин кумаг бунни Гъумучиял СПК-лул председатель Халид Апразовлул. Барчаллагь хъунмасса цинявннан, — увкуна Лида Кьурбановал.
Юбилейрал концерт къуртал дуруна концертрай гьуртту хъанахъицириннал тIутIисса «Маленькая страна» балайлийну.

Школалул тарих ва хьхьичIун­найшивуртту
Гъумук оьрчIал музыкалул школа тIивтIуну бур 1967 шинал. Мунил хъунмурну зий бивкIун бур МахIачкъалаллал музыкалул училище къуртал бувсса Зинаида Абакарова. 1968 шиная 1972 шинайннин школалул директорну зий ивкIун ур Мазагьиб Шарипов. Фортепианолий ва халкьуннал инструментирттай руцин лахьхьин буллай ивкIун ур Гъумук ялапар хъанахъисса гьунар бусса оьрчIан.
Мазагьиб Шарипов шагьрулийн ивзукун школа цаппара шиннардий лавкьуну бивкIун бур. 1983 шинал, Дагъусттаннал пединститутрал музыкально-педагогический факультет къуртал бувну, Гъумучиял дянивмур даражалул школалий музыкалул дарсру дихьлахьисса Гъазихан Рамазановлул каялувшиннаралу, школа цIунил зун бивкIун бур, оьрчIан халкьуннал инструментирттай руцин лахьхьин буллай.
1985 шинал сентябрь зуруя шихунмай школалий каялувшиву дуллай бур Дагъусттаннал пединститутрал музыкально-педагогический факультет къуртал бувсса Лида Кьурбанова.
1990 шинал школалий тIиртIуну дур хореографиялул отделение, цувгу зий диркIун дур ряхра шинай. Ва отделениялучIа сакин дурсса къавтIаврил ансамбль «Озорные девчата» гьуртту шайсса диркIун дур республикалул ва мунил кьатIувсса конкурсирдай. Мукунна гьуртту шайсса диркIун дур «Радуга-дуга», «Звезды Дагестана», «Перепелочка» телепередачардаву. Гьарца шинал шайсса «Сабля Шамиля» тIисса республикалул конкурсрай цимилвагу лув-ялув бувгьуну бур цалчинсса кIантту.
1996 шинал школалун дирзун дур лакрал булбул Мариян Дандамаевал цIа. 2003 шинал культуралул министерствалучIасса методический кабинетрал сипталийну музыкалул школалия бувну бур магьирлугърал школа. 2005 шинайннин школа зий бивкIун бур райондалул магьирлугърал управлениялул каялувшиннаралу. Му шинал школа буллуну бур КIулшиву дулаврил управлениялухьхьун. ХIарачат буллай бур школалул коллектив Дагъусттаннал магьирлугърал тарихраву цил цIа мусил хIарпирдай чирчусса бюхттулсса балайчи, лак­рал булбул Марияннул цIа лайкьну дуруччин. ЧIярур магьирлугърал школалул хьхьичIуннайшивурттугу. 2005 – 2007 шиннардий лув-ялув цалчинми кIантту бувгьуну бур Г. ХIасановлул цIанийсса республикалул магьирлугърал школарттал дянивсса пианистурал конкурсрай (Хъунбуттаев Рашидлул ва ХIажиев Мусал). Лида Кьурбановал бусласимунийн бувну, хIакьинугу бусса бур школалий вава конкурсрай хьхьичIунну буккантIишиврийн вихшала дишинсса душру.
«Гъази-Гъумучи» къавтIаврил ансамбльданул цалчинсса кIантту бувгьуну бур 2007 шинал ва 2011 шинал «Щунудагъ» фестивальданий; 2008 шинал Сочилий «Молодые таланты России» конкурсрай ккавкказнал къавтIавурттал номинациялуву бувгьуну бур кIилчинмур кIану; 2011 шинал республикалул методический центрданул сакин бувсса конкурсрай «Халкьуннал къавтIавурттал» номинациялуву бувгьуну бур кIилчинмур кIану; республикалул Элмулул ва кIулшиву дулаврил министерствалул сакин бувсса «Очаг мой – Дагестан» конкурсрайгу сайки гьарца шинал бугьайссар хьхьичIунсса кIантту. Ттигъанну МахIачкъалалив хьусса ДР-лул Культуралул министерствалучIасса методический центрданул сакин бувсса «Радуга талантов» конкурсрай «Гъази-Гъумучи» ансамбльданул ца къавтIаву лайкь хьунни яла лараймур бахшишран – Гран-Прилун, ца къавтIаврилгу бувгьунни цалчинмур кIану.
Школа къуртал бувсса ЧIивиев Нурислан, ХIажиев Закир, Шагьмурадов Нуруллагь, дянивсса ва ларайсса музыкалул кIулшивурттугу ларсун, цаппарасса шиннардий зий бивкIун бур ва школалий. Ханов Арсен тIурча хIакьинусса кьинигу зий ур.
30 шинал лажиндарай школалул итабавкьуну бур 130 оьрчI ва душ. ХIакьину школалийн занай ур 45 дуклаки оьрчI.
Школалий зий дур ххюра отделение: хорданул (дирижер Лида Кьурбанова): пианино (учитель Лида Кьурбанова); халкьуннал инструментирттай руцаву — аккордеон ва мандолина (учитель Амир Сулайманов); дачIу ( МахIаммад ХIасанов); гармонь (Карин Мудунов); къавтIавуртту – халкьуннал, классикалул, ттизаманнул (Аджана Мусаева); вокал (Арсен Ханов). Ларайсса даражалий дуллай бур цилламур даву методист Зарема Рашкъуева.
Зулайхат Тахакьаева