Буттая дияйсса багьлул ххирамур хъус – тарбияр

Хъамаличугу чIумуй гьарча хъинссар

Ца адамина увкIун ур хъамалу цала кIулссанначIан. Ххари хьусса хъамаличу ва заллу хъямала багьну бур. Байбивхьуну бур цIухлай цанма кIулмуния, бавмуния. Заллухъру тикрал буллайнма бивкIун бур га учIавриясса ххаришиврия.
– Ява, кулпат, – куну бур, – хIадур бува шану-кIаралу, биххи уча аьнакIи, хIадур да ахттайнсса.
Щарссанил бувтун бур бартбису, яла бувтун бур шану, виргъан ва махъва-махъгу кIаралу. Ца гьантта лагайхту, заллухъруннал бувкьун бур кIаралу, кIива гьантлувату – виргъан, шанма гьантлува – шану. Мукьилчинмур кьини хъамаличу, хIадургу хьуну, барчаллагьгу куну, авчуну ур.
– Циван най ура вакссава ччяни жу вин ци къабуври, щил къаччан бикIан буври? – цIувххуну бур мунахь.
Хъамаличунал увкуну бур:
– Зу ттун цичIав оьккисса къабувунни, на ччяни найгу акъара, амма на гьан аьркин­ссияв ттула бакIрацIсса кIаралу букьайхтува.

* * *
Идавсил (с.аь.в) чIявусса бакIрачIан бувкIссар Исламрал ххуллий талай. Цаласса тачIав къабайсса бивкIссар, так умматран ххуйну бухьурчан. Ца кьини мизитраву чак буллай унува, диндакъулт бувкIун мунал ялун, хъягу-хъяй, гъаттара-хIайвандалул вихссака дирчуну дур. Му чIумал бувкIун мунал душнил Фатимал, аьгу-аьтIий, марцI хьун кумаг бувну бур буттан. Яла Идавсил (с.аь.в) Аллагьнайн леххаву куну бур, «Инава бува вайнналсса», куну. Ца кьини Идавс (с.аь.в.) най ивкIун ур къуйлул чIарах. Мунан ххал хьуну бур цанна га мурдалшиву дурсса арамтал тиву лигу ливтIуну. Яла увкуну бур: «Цукун бур тти зун миву», куну. Мунащал нанисса куявнал душнил ласнал Аьлил увкуну бур: «Миния ливтIуну бур, миннан цичIав къабаллай бурхха», — куну. Яла Идавсил (с.аь.в.) увкуну бур: «Вайннан вияргу ххуйну гьарзад баллалиссар, амма учинни къашайсса», — куну.

* * *
Ца кьини Идавс (с.аь.в.) баххан нанисса лачIал чIарах увккун най ивкIун ур. Ларсун ца ххяппа дурцIуну дур къалмул. Ганал кIисри хъавтун бур. Идавсил (с.аь.в.) цIувххуну бур даххухь: «Циванни лачIа иттисса?» — куну. Даххул увкуну бур: «Ва Аллагьнал Расул (с.аь.в.) вайннул ялун гъарал ларчIуна». Яла Идавсил (с.аь.в.) цIувххуну бур ганахь: «Ина циван къабишав туну хъавтми лачIа ялувва, инсантуран ххал хьуншиврул? Халкь хъяврин буллалима ттул умматраясса акъар», — куну бур Идавсил.

* * *
Укунсса иш хьуну бур ца ласнал ва щарссанил дянив. КIинттул хьхьурдугу лахъисса чIумал ванал кулпат­рал бувну бур ххюлтIукурду. «ЦIана дуканну гьанттайнссагу», — куну бур ласнал ххарину. Щарссанил увкуну бур: — «Вин Иншаллагь учин хъамабивтунни», — куну. «Ччарчагу Аллагьнан, къаччарчагу, жулла гьанттайнсса хIадурну дур, нагу ми дуканна», — куну бур ласнал. Кулпатрал столданий гьарзад дукия дирхьуну мукьах, кьутI увкуну бур нузайн. «Цума уру?» — цIувххуну бур кулпатрал. «Лаххи уча вила ласнахь янна, жу мунал хъирив бувкIру», — бавну бур бюх­ттулсса чIу. Ва арши бакъунгу канихьсса ххюлтIу махъунмай бишин багьну бур. Ларгун дур цимирагу нюжмар. Ца кьини кулпатран бавну бур нузайн кьутI тIисса чIу. МахIаттал хьуну бур ккаччил хIап къачаврия. ЦIувххуну бур «Цума ура?» куну. «Иншааллагь, вил лас ура», — бавну бур.
ЧIявуссаннан гьарца зат так цалва гьунар ххай бикIай. Хъамамабитару гьарца дуллалимунивух Аллагьнал ххуллийсса «Иншааллагь» учин.
Хавар бакъар цайрасса кьини, цалла хъус, цIуллу-сагъшиву, аькьлу-кIулши, бакI-чурххал ххуйшивугума Аллагьнаясса ссайгъат бушиврия. Так Аллагьнахьри ихтияр дусса цала лагъ ца лахIзалул мутталий цалла дуллумуницIа ансса.
Уммукусум-хIажи, ш. ЧIурттащи