Чув ликканна ина, жул ссаламращал

voyadjer«Вояджер-1» ва «Вояджер-2» — ми бур кIива космосрал аппарат-кIинничу, гьарцаннул дур 723 кило. Ми хIакьинугу зий, ккаккияртту дучIан дуллай бур. Ми мадара хъунисса аькьилсса роботрур. Ми зий буссар атомрал батареярттайну, миннуву буссар ракетарттал двигателлу, компьютерду, радиосвязьрал управлениялул ва элмийсса приборду, цайми планетартту ахттар буллан. Аьрщарая арх бакъасса космосрал аппаратирттаща кунма, «Вояджердаща» къашайссар ишла буллан Бургъий зузисса батареяртту, цанчирча Бургъия аппаратру арх хъанахъиссаксса, Бургъил чани лапва чан хъанахъиссар – Нептундалул орбиталучIа Бургъил чани сайки 900-ла чанссар Аьрщарал орбиталучIанияр. Тикку батареярттансса ччуччияну ишла буллай буссар плутоний – 238.[pullquote]2009 шинал февральданул 1-нний тарихраву цалчин кIива спутник щуссар куннийн кув. Щусса спутникру бивкIссар «Космос-2251» тIисса кIушиврул 1 тонна дусса Аьрасатнал дяъвилул иширттал спутник (орбиталийн буккан бувну бивкIссар 1994 шинал) ва Американал спутник, Иридиумрал спутникирттал телефоннал связьрал оператор, 560 ккило кIушиврул дусса.[/pullquote]
«Вояджерду» леххаву – планетарттая планетарттайн леххавурттал тарихраву ца яла тIайлабацIумур хьхьичIуннайшивур. Жамирду-кIинничалт «Вояджер-1» ва «Вояджер-2» левхссар Канаверал тIисса кIанаяту 1977 шинал гъинттул личIи-личIисса зурдардий. БакIрайра дурсса икьралданийн бувну, “Вояджердал” цал ахттар бан аьркинссия Юпитер, Сатурн, Сатурналул лагмасса бурхIулттив ва кIивагу планеталул спутникру. Гай давуртту щаллу даншиврул жамирду бувну бивкIссар 5 шинал лажиндарай зунсса даражалий.[pullquote]ЦIанасса ппурттуву Аьрщарал лагма буссар 3 азаруннияр ххишаласса инсаннал бувсса спутникру. Тайнува ца 50-ксса ядерданулли, 36 итабавкьуссар СССР-данул, 13 – США-нал. Яла хъунмур Аьрщарал искусственный спутник хъанахъиссар «Террестар-1» тIисса Американал связьрал спутник.[/pullquote] Амма цинярда давуртту щаллу хьуну махъ кIул хьуссар уттигу кIива архсса хъунисса планетартту – Уран ва Нептун ххал бан аьркиншиву. 5 шинайн ккаккан бувну бивкIсса жамирдал зузи чIун лахъи ларгссар 35 шинайннин ва ххишалагу.
[pullquote]Инсантурал Зуруй кьабивтун бур 2 Совет Союзрал Луноход, 3 зуруйх лагай машина, Совет Союзрал Лунная станция «Луна 21», 12 камера, гьарца камера 100 азаруннияргу ххишаласса доллардансса. Камерарду махъунмай къалавсун бур гай кIусса буну тIий. Зуруя ларсъссар 21, 55 кило зурул грунтрал.[/pullquote]
Ахирданийгу ахттар бувссар Бургъил системалул циняв планетартту (48) ва гайннул спутникру, бурхIулттив ва цаймигу. Аьрщарайн тIайла дуркссар планетарттал ва гайннул спутникирттал чIярусса суратру.

ЦIана кIивагу жамилул кьаритлатиссар Бургъил система, гай най дур ца секундрай 15 километра дитлай. Га проектрал багьа, гьарзат хIисавравун ларсун, хъанахъиссар 865 миллион доллардал. 30 миллион доллардал ялунгу ххи бувну бур чаннацIурттан хасъсса давуртту данну яни Бургъил системалул дазуя тихуннайсса давурттан. Утти аппарат тиха зана хъанахъиссар.
«Вояджер-2» тIисса космосрал аппаратрал (1977 шинал августрай тIайла бувкссар) Бургъил системалул дазу лархъссар 2007 шинал августрай.
КIай аппаратирттал техникийсса бюхъурдая хавар лавсукун, инсаннан тамансса хIаз хъанай бур.
«Вояджерданул» компьютерданул оператив памятьрал лагру дур дурагу 68 килобайт. Суратругу, цамургу информация ласайсса бивкIссар кIанил бортрайсса 8 ххуллу бусса магнитофоннайн. Мусил дискру дуккиншиврул аьркин хьунссар граммафон – ххалаххи ва хасъсса картридж, мигу «Вояджердал» бортрай диркIссар. Амма 77-ку шинайннин бувну бивкIсса гай циняв аппаратру хIакьинугу хъинну ххуйну зийнма бур.[pullquote]Инсаннал космосрай дурсса яла хъуннамур зат – му МКС-ри (Международная космическая станция). ММК – чIявусса билаятирттал хIала-гьурттуну бувсса Аьрщарал  чIаххурайсса къаттар. Га муданма гьарта-гьарза хъанай буссар, ганий ххи хъанай буссар цIу-цIусса модуллу. Утти МКС Аьрщарая чIалан бюхъайссар укуна урувгун. МКС-рал Бургъил батарейкардал бугьлай буссар 8 баскетболданул площадкалул кIану. Ца чIумал станциялий ливчIун ивкIссар увагу 3 космонавт, гай ччя-ччяни бакъа хъанай, куннах кув луглай, лякъин къахъанайгума бивкIссар.[/pullquote]
Ядерданул батареярттал энергия гьа хьунссар 2025 шинайннинсса программалул давуртту щаллу данцIа. Сигнал дакъа хьун бюхъайссар сайки 2030 шинал. Гьарца «Вояджерданул» бартрацIун цIакь бувну буссар ккурккисса алюминдалул къурши, ганиву дуссар мусил щин дурксса видеодиск. Дискрай дуссар 115 слайд, гайннуй салкьи дурну дуссар Аьрщарал чIалачIинну (личIи-личIину ларсъсса суратру), материкру, хIайвантрал ва инсантурал оьрмулувасса сценарду, гайннал анатомиялул къалипру (строение), миннувух ДНК-лул молекулагума.
КIилийнусса кодраву дурну дуссар аьркинсса бувчIин бавуртту ва ккаккан бувну буссар Бургъил система дусса кIанттурду.
Дискрай суратирттаяр ххишала чивчуну буссар ниттил щурщулийсса гъалгъалул ва оьрчIал аьтIисса чIурду, мукунма лелуххантрал ва жанавартрал чIурду, мурчал ва гъарал чIурду, вулканнал ва аьрщи сукку шаврил къар-къур ва цаймигу. Инсаннал гъалгъа дискрай бур 55 дунияллийсса миллатирттал мазурдий. Оьрус мазрай увкуну бур: «Здравствуйте, приветствую Вас!» Дискрай чивчуну бур, мукунма, Бахлул, Моцартлул, Бетховеннул музыка.