Ихтилатирттал хъирив давурттивгу дулланхьуви

Ларгсса нюжмар Ккуллал райондалий инсантуращал къуллугъчитал хьунабакьаврил чулуха авадансса дия. Гьай-гьай, укун хьунабавкьусса чIумал гьаз буллан бикIай жямат чара бакъа биттур буван багьлагьисса буруккинттарайн буклакисса масаларттугу. Ялагу ххи буван ччива ца укунсса затгу. ЧIявуми инсантурал къуллугъчитурахьхьун буллалисса суаллалгу буслай бия, хъинну хьхьарасса душиву шяраваллал администрациярттал цалла канилусса шяраваллал буруккинтру биттур буллалаву, учиннуча, кьануннайн чул къабивщуну ялттутувану зий бушиву.

ХIажимурад ХIусайнов
Мартрал 27-нний райондалул заседанияртту дувайсса залданувун бавтIун бия шяраваллал администратортал, бухгалтертал ва райондалул къуллугъчитал. Жунма цинявннан кIулсса куццуй, ккал дакъасса арцу къадикIай. Мунийн бувну, шяраваллал администрациярттал дучIан дувансса, харж дувансса арцул сметарду цукун бувну бикIан багьлагьиссарив ва ми буллалиний цукунсса диялдакъашивуртту итадакьлай буссарив бусласисса ихтилат бувуна райондалул Экономикалул управлениялул хъунама Оьмаров МахIаммадлул. Ванал кIицI бувуна налогру дуллалисса чIумал гай цумур кIанайн цуми дулуншиврул ккаккан буллалисса программардайсса кодру къатIайлану чичлай тIий, налогру дуллуну дунува, буржру бушивуну личIлай бушиву. КIицI бувуна ванал цума инсаннан цукунсса хIаллихшиннарду дуссарив чирчу­сса сияхIру дикIан багьлай бушиву сметалущал. Бувсуна ванал, мукунма, шяраваллавусса къатрал багьри лахъсса бушивриятугу. Мунийн бувну, гайннух дулайсса налогругу гьарзасса хъанай душиву. Ва ишираяту бувчIин буваву дуллай, райондалул хъунама Сулайманов Сяид ХIасниевичлул увкуна:
— Къатрал заллухъруннан цанма аьркинни, БТИ-лийн аьрза чивчуну, цIунила-цIунил, цалва къатта-къушлил багьри ххишалассану чIалай бухьурча, хъирив бизан. БТИ дур хозрасчетрай зузисса идара. Ттун, вин ччан бивкIуннича куну, къашайссар налогру дулун багьлагьисса къатта-къушлил багьри баххана буван, — куну.
Ва иширан хас бувсса бувчIин буваву, мукунна, дувуна Лаващату увкIсса налогирттал къуллугъчинал хъиривма Аьбдуллаев Набибуллагьлул. Ваналгу бувсуна, мукунма кодру къатIайлану чичаврийн бувну, арцу дуллуну дунура къадуллушиврий буржирай ккаккан дуллай душиву программалул.
— ХIаллихшиннарду дусса инсаннан гьарца шинах цIу буван багьлагьиссар хIаллихшиннарду дусса чагъарду. Учиннуча, паспортрал, пенсиялул книжкалул, ветеран ушиврул удостоверениялул копияртту. Вай документру къабулурча шинал дайдихьулий, гай хьхьичIмур шинай диркIсса хIаллихшиннарду хъиривмур шинал къадикIайссар, — увкунни ванал.
Вай документру багьайсса ку­ццуй хIадур къабуллалавриву тахсирлув хъанай бушиву шяраваллил администратортал ва бухгалтертал, бувсуна Саэд ХIасниевичлул. ХIатта, баян бувсса программа ла­хьхьин тIивтIусса, МахIачкъалаливсса курсирдайнгума цила чIумал къалавгун бивкIшиву. Бювкьу-аьй дуруна ванал шяраваллал администратортурай:
— Зу аьрщи дулара жухьхьун тIий бияв. Дуларду. Зухлу цучIав къазунтIиссар. Чичара договорду, дулара аьрщи халкьуннахьхьун. Гай договордайн бувну ласласияра налогругу. ЦIанасса законнайн бувну, зухь ихтияр дур ца шинайсса аьрщи дулун. Гания гихуннай аукцион бувну дуллан куну бур.
Бюхълайгу бурчала тIий, цIана модалувун бувххун бур Дагъус­ттаннал, Аьрасатнал хьуннав президентнайн аьрзирай оьвтIун бикIаву. Асттавпируллагь, явара на акъара къабучIиссар тIий. Аммаки шяраваллил администратор: «Цащал шяравусса СПК -лул хъунаманал хъу дугьансса аьрщи дула тIисса договор къачичлачир»,- тIутIавумурдив му га шяраваллил хъунаманан кьанунну къакIулшивугу, хьхьарасса каялувчи ушивугу хъанай бур. Мукунсса инсан укьан аьркинни, бюхъайманахьхьун къуллугъ буллуну, — куна ванал.
Шяраваллал бухгалтертурая рязий бакъасса, лажин кIяла дувансса давурттив къадуллай бушиврияту, бувагу «плюс» бишин­сса цучIав акъашиврияту ихтилат бувуна Финансирттал управлениялул хъунмур бухгалтер Оьмарова Атул. Яла ванил тIалавшин дия кассалувун арцу дуркIшиврул, итадаркьушиврул луттирду цила багьайсса кьяйдалий бачин буллан аьркиншиврияту.
Райондалийсса шяраваллаву марцIшиву дакъашиврияту ихтилат бувуна ЖКХ-лул ва гьанусса къатри дуваврил отделданул хъунама Оьмаев Кьурбаннул. Тиву-шиву, ратIаву, кьакьардаву, ххуллурдал зума-къирагъирттайх экьибивчусса пакетру, шушри датIин субботникру дуван багьлагьишиврия бувсуна. Ва иширан хас бувсса постановление бушиву кIицI бувуна, апрельдания майрал дязаннин бияннин марцIшивуртту дуван. Кьурбан Шахшаевичлул тIалавшин дуруна ливтIусса ичIаллил хIайвант, тиву-шивун, ратIавун къабичлай, скотомогильникру дикIан гьарца шяраву. Иширттах буругарча, чIалай бия шяраваллал хъуними цалва къуллугъирттайн дагьайсса давурттив хьхьарану дуллай бушиву.
Гара кьини райондалул жямат­ращал ва шяраваллал хъуниминнащал хьунаакьин, вайннал цащава биттур буван къахъана­хъисса масъалартту кIул буван ва цала тетрадьрайн ласун увкIун ия Ккуллал райондалул чулухасса Дагъусттаннал Халкьуннал Мажлисрал депутат Оьмаров Чупалав. Ванащалсса хьунабакьавугу шиккура, райондалул администрациялул залданувура, хьуна.
ЦIувххуна ванал: «Райондалул азарханалий дузалну дурив аьркинссаксса оборудованияртту?», — куну. Бувсуна ванахь цалсса дузалну душиву.
Оьмаров Чупалавл хьхьичI бихьлахьисса масъалартту бия укунсса: Ваччату Хъювхъун, Вихьлив, Къянив нанисса ххуллу чарагьатну бушиву; ва ххуллу гьануцIакул бакьин бувансса арцу итадакьин багьлай бушиву; ва ххуллийсса Хъунне­ххайхсса ламул ца чул хIуркь увкуну, мукьва-ххюва кIанттай, 10-15 см. уттасса, ххярацру хьуну душиву; ца чулуха гамур чулухун дирхьу­сса муххал фермардугу лархIуну душиву, ва ламу багьарча неххал тия чулийсса ххюра шяраваллал райондалущалсса дахIаву зия хьун тIий душивугу; укунма Вихьуллал шяраваллил БакIух РатIнил ялтту­сса ламугу хIуркь увкуну багьавай бушиву.
Депутатнал хьхьичI бивхьусса масъаларттаву бия мукунма Хъусрахьсса, Ккулувсса, ЧIявсса оьрчIал багъирдаву цIусса группарду буван багьлай бушивугу. Гьаз бувуна райондалия шагьрулийн заназисса маршруткардал расписание даххана дуван багьлай бушивугу. Сяид ХIасниевичлул кIицI бувуна кIюрххил ссят 7-нний цавагу маршрутка райондалий къабикIайшиву. Гьай-гьай, цинявннал зумусса, жулла райондалийн газ буцаврил масъалагу гьаз бувуна. Амма Газпромран жулва Дагъусттан сайки 4,5 миллиард арцул буржлувну бушаврийн бувну, ва масъала ца чулийн бутан къахъанахъисса дайшишрурду хъанай душивугу кIицI бувуна.
Цувагу спортращал дахIаву ду­сса инсан ухьувкун, Чупалавл гьаз бувуна спортращал бавхIусса масъаларттугу. Ванал бювкьу-аьй дуруна, хIатта республикалий спортращал, жагьилтурал оьрмулущал дархIусса 4-5 программа дунурагу, вайннувух Ккуллал райондалул цукунчIавсса хIалабуххаву дакъашиву. Оьмаров Чупалавщал увкIсса, Дагъусттаннал Жагьилтурал комитетрал вакил Оьма­ров Заурдул кIицI бувуна цайнма хъар бувну бушиву, Лакрал ва Ккуллал райондалийсса жагьилтурал оьр­му щуруншиврул, комитетращал дахIавуртту дуллан, дикIан багьлай бушиву анжагъ жагьилтурал цала чулухассагу сипта. Бия, мукунма, цаймигу райондалий яхъанахъисса инсантурал оьрму бигьа бувансса иширттан хас бувсса суаллу ва гайннун дуллалисса жавабру.
Мартрал 29-нний Ккуллал райондалул инсантуращал хьунабакьин бувкIун бия Дагъус­ттаннал ХIукуматрал председательнал хъиривма Юсуп МахIаммадов, Дагъусттаннал Жяматийсса палаталул председательнал хъиривчу Ссапар Аьбдуллаев, Дагъусттаннал Халкьуннал Мажлисрал депутат Камил Давдиев.
Цалва ихтилат байбихьлай, Юсуп ХIамидовичлул увкуна:
— Дагъусттаннал президентнал буржру биттур буллалисса Рамазан АьвдуллатIиповлул жула Дагъусттаннал халкьуннал яла хъуннамур диялдакъашивуну кIицI дувай баччибакъулшиву, ванил хъирив, гайми, оьрмулуву дуван багьлагьими, давурттивгу ялттутурану дуллай бушиву. ЧIявусса буван бюхълахъисса затру, культуралул, усттаршиврул чулуха хьуннав, хъирив къалавну дурсса давурттив душиврийн бувну, барткъалавгунма личIлай бур. Масалдаран, кIицI буванна, 12 шинал мутталий буллай бур Гъумуксса азархана. Гьай-гьай, ттун чIалай бур чIявусса жулва жагьилтал райондалий давурттив дакъа бушиву. ЧIалай бур, мукунма, ишбажаранчитурал Пенсиярттал фондрайн дулун багьлагьисса арцу ххишала чIяру шаврийн бувну, ми цалла давурттив дацIан дуллай бушивугу. Аммаки Ккуллал райондалий яхъанахъисса, зун бюхълахъисса инсантурай на аьйгурив дувавияв. Царагу шяраваллил министерствалул хъаттиралусса программалувух бизнес плангу дурну гьуртту хъанай бакъар. Жунма ххишаласса ятту-гъаттара бушивугу ккаккан бувну, гайннух дулайсса дотацияртту кананмур ххуйну кIулли. На зухьхьун махъ буллай ура, муданагу хIадурну ушиву зун ччисса, даву дуллан гъира бусса, Лакку билаят чантI учин бувансса давуртту дуллан ччисса инсаннал чIарав ацIан. Утти замана цамур бур, цана таксса инсаннан багьлай бур, цахъис бухьурчагу цалва кулпатралгу, тухумиралгу, шяраваллилгу ахIвал-хIал ххуй буваншиврул, зузими кьануннайн чул бивщуну хIарачат буллан, — куну.
Колхозирттаяту СПК-ду циван дуллалиссарив бувчIин буллай, Юсуп ХIамидовичлул бувсуна Гражданский кодексрай колхоз тIисса махъ бувагу бакъашиврийн бувну, жяматрахь цахьра ихтияр душиву СПК, кооператив ягу цамур сакиншинна хIасул дуван. Инсантурал буллалисса суаллан жавабру дуллуна Камил Давдиевлул ва Сяид ХIасниевичлул. Вайннал кIицI бувуна, проектру дурну, давурттив дуллай дайдирхьуну духьурчагу, диялсса арцу итакъадакьлакьаврийн бувну, чIяруми давурттив лахъи лаглай душиву. Мисаллан бувцуна Ваччавсса стадион, Вихьливсса школа, ххуллурду бакьин буваву. Хъинну аьратталсса ихтилат бувуна Ккуллал шяравасса Ибрагьимова ХIабибатлул. Ванил кIицI бувсса масъалардаву яла агьаммурну чIалай бия шяраваллаву хъу гъайучинсса тракторду дурагу лирчIун дакъашиву. Ва хьунабакьаврийгу гьаз бувуна газ буцаврил масъала. Инсантурал буллусса суаллахьхьун жавабру дуллай, Юсуп ХIамидовичлул кIицI бувуна щала дайшишру хъанай душиву Дагъусттан Газпромран буржлувну бушиву чIярусса арцу. «ЧIаххувсса районнайн газ буцирча, жучIанмагу къабувцуну къабикIанссархха»,- тIисса умуд бушивугу кIицI бувуна. Цаймигу суаллан жавабру дуллуна хъамаллурал.