Инт кунмасса хъамитайпа

ДакIнин ларсъсса даврий зий оьрму лавгнугу, бизар къашай­ссар, учай. Мукунма учай, оьрмулухун зий ивкIсса инсаннан, пенсиялийн уккайхту даву дакъа личIавуксса хъунмасса танмихI цамур бакъассар, кунугу. Ми мукъурттил тIайлашиву тасттикь банссар хIакьсса зунттал хъамитайпа, оьрмулухсса ва даврихсса гьавас лекъащайсса Сулайманова Сагъират Аьлиллул душнилгу.

Ттула аьркиншиврий МахIач­къала шагьрулул администрациялий уну, ттун уххан багьуна республикалул Хъунисриннал советрал кабинетравун. Цинма хасъсса хIалимсса пишлищал на хьунаавкьунав цаппара шиннардий ттущалва архIал Ккуллал райкомрал аппаратраву зий бивкIсса Сагъират Аьлиловнал. Жул хьунабакьаву хаварбакъулийсса хьурчагу, жу мунийн ччянива хIадур хьуну бусса хханссияв. ЧIявуя жул цаннахь цаннал бусанмургу, архIал зий бивкIминная цIуххинмургу, дакIнийн бутанмургу, лагма хъанахъимуния буса-учинмургу. ХIатта ганичIан бухлахиминнал жул ихтилат кьукьин буллай бивкIхьурчагу. Гьарцаннащал дакIнийхтуну ихтилатгу бувну, Сагъиратлул гай рязину тIайла буккайва. «Ттун ина ччянива бигьалаглай бусса ххива. Ина кунма давриву дакI дирхьусса инсантуран шаппа щябикIангу бунагьри. ЧIалачIиссаксса, ва давугу вил дакIнин ларсъсса дур,» — тIий ура.
— Арцух мюхтажну бакъанугу, на даврил бура ххассал буллай. Ссаха-бунугу къазий минутIрай бацIан къашай, бизаршиврул бивчIанссияв цакьнива, зий къабивкIссания, — тIий бур.
Жул ихтилат цIунилгу бя­личIан бай ялун увхссаннал. Лахъисса, дакIнийхтунусса ихтилатрая махъ, Сагъират Аьлиловнахь барчаллагьгу увкуну, га лагай.
Оьрмулул ва захIматрал опыт биялсса бусса, учин-бусан кIулсса, инсаннащал маз лякъин бюхъайсса Сагъират Аьлиловнан къазахIматри Дагъусттаннал ПрезидентначIасса Хъунисриннал советрал хъунаманал кумагчину зун.
Сагъират бувну бур ганил шяравучу Оьмари Къаллаевлул шин ляхну «Щунудагъ» фестиваль дуллай щалла республикалун машгьур хьусса Хъювхъиял шяраву, 1933 шинал интнил хьхьуну. КIулссаксса, интдайдихьулул байран магърибуллал халкьунначIа дур хъуннамур ва яла ххаримур. Хъуннар мунил сий лакравугу. Инт дайдихьулул савлугъран гьарца кIичIирал бакIрах къавтIирдугу бивчуну, мунийх тIанкI учай­сса бивкIссар: «Ттул цIуцIаву цIарахьхьун, цIуллушиву чур­ххахьхьун» тIисса дуаьгу цаппарассалилла тикрал дуллай. «Ттул чIаххущар Сяидатлулгу оьрчI бан чIун гъан хьусса ттул нину гужрай къавтIилийх тIанкI чин дурну дур. Га эбадатгу дурну, ичIунмай буххайхту ниттил на бувну бура,» — тIий буслай бур Сагъират. Мукьа оьрчIал ялун душ баву гайннал кулпатран хъуннасса ххаришивуну хьуну бур. Хъунма хIал къавхьуну бур Сагъиратлул цила ссурахъавращал буттал къатлуву ялапар хъанай. Ниттил буттал Малла-ттаттал шин ва дачIи хьусса чIивитIущал куявнал кулпат цалванийн бувцуну бур.
ХьхьичI Сагъиратлул нину-ппу ялапар хъанай бивкIун бур Къизлардай. Ппу зий ивкIун ур уссал усттарну. Гилу бувну бур ссу СултIанатгу. Гихунмай Сагъиратлул нитти-буттан багьну бур Туркманнавун Ираннал дазуйсса Кизил-Актрек тIисса шагьрулийн бизан. Ппу зий ивкIун ур погранзаставалул ду­ссукъатлуву уссал усттарну. Тийх цалчинмур класс къуртал бувну бур Сагъиратлулгу.
Дяъви байбишайхту, ппу аьра­йн увцуну ур. Нину Сагъиратлущал, уссищал ва дахьва бомбоубежищалуву бувсса чIивимур ссищал Сусаннащал Хъювхъав зана хьуну дур. Хъювхъав 6 классгу къуртал бувну, дуклан бувххун бур Гъумучиял педучилищалувун. КIива курс къуртал байхту педучилище Буйнакскалийн бизан бувну бур. Сагъират хъиннува итххявхсса цаппарасса душваравух тIайла бувккун бур Дагъусттаннал хъаннил институтравун (цIанакулсса педуниверситет).
Физикалул ва математикалул факультет къуртал бувну махъ Сагъират тIайла бувккун бур Ккуллал райондалийсса Къяннал биял бакъа школалий зун.
1954 шинал ЦIуссалакрал райондалий зузисса цала шяравучу Агъаев Агъанан щар хьуну гилун бизан багьну бур. Зий бивкIун бур Чапаевкаллал мяйра шинал школалий физикалул ва математикалул дарсру дихьлай.
Цила давриву итххяхсса, жяматийсса иширттаву чялишсса Сагъират ЦIуссалакрал райкомрал зузалтрал итталун багьну, партиялувун кьамулгу бувну комсомолданул секретарьну бувчIуну бур. Мунищала архIал зий бивкIун бур ЦIуссалакрал райисполкомрал культуралул отделданул хъунмурну, «ЦIуссалакрал колхозник» кказитрал жаваб дулайсса секретарьну, райОНО-рал методкабинетрал хъунмурну. Амма школагу кьакъабивтун бур.
1967 шинал Дагъусттаннал обкомрал маслихIат бувну, Са­гъират Аьлиловна зун бувкIссар Ккуллал райондалий, райкомрал секретарьну. Миккура на мунищал кIулгу хьусса. Ганил аякьалулу дуссия райондалул культура, кIулшиву дулаву ва цIуллу-сагъшиву дуруччаву. Гьай-гьай, ЦIуссалакрал райондалий салкьи хьусса даврил опыт ганин бучIи лявкъуна. Райкомрай зузисса мутталий жучIа сакин хьуна куннал куннайн вихшала дусса, куннал чIарав кув бацIайсса коллектив. Сагъират Аьлиловнал жуйн­сса вихшала хъунная, жущал маслихIат ккаккайва, аьркинний жухьгу маслихIат байва. Райкомрай зузиссаксса чIумуй га шамилва лавгссар пишакаршиву ларай дан Бакуйн, Ростоврайн, хьхьичIунсса ккаккиярттащал къуртал бувссар ЦК КПСС-рал лаваймур партийная школа. Цилла кIулшивуртту ва даврил опыт жущалгу кIибачIайва.
Ккуллал райкомрай зий 10 шинай бувсса захIмат хIисавравун лавсун, Сагъират Аьлиловна бувцуна Дагъус­ттаннал обкомрал аппаратравун, хъаннищалсса даврил отделданий зун. Му отдел ларкьукун зий буссия орготделданий, пенсиялийн букканцIа. Пенсиялийн бувккун махъгу, зукъазий бацIан къахъанай, зун лавгссар республикалул НТИ-лул биб­лиотекалувун. Партия духларгун махъ арулла шинай зий буссия МахIачкъалаллал Ленинский райкомрал парторганизацияр­тту цIудуккан дуллай.
Цила цIакьсса хIучча бушиврийну Сагъират Аьлиловна КПСС-рал пикрирдайн хаин къавхьунни. Чялишсса гьур­ттушинна дуллай бур республикалул политикалул ва жямат­рал оьрмулуву. Мукъуйнугу, иширайнугу халкьуннал чIарав бацIлай бур. Инсантуралгу ванийнсса вихшала хъуннар.
Тамансса шинну хьунни Сагъират Аьлиловна ДР-лул ПрезидентначIасса Хъунисриннал советрал хъунаманал кумагчину зий. Совет сакин бувссар 1998 шинал ДР-лул ПаччахIлугърал СоветрачIа. Советравун бухлай бур личIи-личIисса къуллугъирттай зий, даврил опыт бусса оьрмулул бугьарасса инсантал.
Сагъират Аьлиловнал захIматран лайкьсса кьимат бивщуну бур. Цуппа чув, ци даврий зурчагу ялун личайва захIмат ххирашиву, циярассагу, архIал зузиминнаяссагу тIалавшинна душиву. Къачанни ванил наградартту, барчаллагьрал чагъарду ва грамотарду. Ва бур захIматрал ветеран. Амма яла багьа бищун къашаймур наградану Сагъират Аьлиловнал хIисав дай жяматраву бусравшиву, респуб­ликалул хъунисриннал дянив хIурмат-кьиматрай бушиву.
ХьхьичIва ттун пикри бия вайксса паччахIлугърал органну, республикалул Ветерантурал совет ва цаймигу жяматийсса организацияртту дунура, Хъунисриннал совет ссан аьркин­ссар, му ссаха зузиссар тIисса. На аьйкьлай ивкIун ура. Къачансса бусса бур жучIава цалва аькьил­сса мукъуйну, маслихIатрайну жулва хъунисри хIала буххан багьайсса буруккинттугу. Рес­публикалул агьамшиву дусса иширттаву ДР-лул Президентнал маслихIат ккаккайсса бур хъунисриннащал. Ми суаллу советрал батIавурттай ххалбивгьуну, гьарца администрациялийн тIайла буккайсса бур. Масалдаран, экстремизмалущал ва терроризмалущал талатаврийн багьайсса суаллу цимилвагу ххалбивгьуну бур советрал батIавурттай ва микку бувсса маслихIатру тIайла бувккун бур республикалул шагьрурдал ва районнал администрациярттайн. Миннал ххалбивгьуну бур ДР-лул Президентнал рисала, цалва пикрирду ва маслихIатру биян бувну бур ПрезидентначIангу. Сагъират Аьлиловнал хIадур дайсса дур советрал батIавурттал хIасиллу.
Зий вардиш хьусса инсаннан захIматри оьна ацIан. «Иширайну бакъахьурча, мукъуйну, маслихIатрайну щин-бунугу кумаг бан бюхъарча дакI ххари шай», — учай Сагъират Аьлиловнал. Ттигъанну Сагъират Аьлиловнал хьунадаркьунни кIира юбилей – ванил оьрмулун там хьунни 80 шин, жяматран бусравсса давурттай зий – 60 шин.
ДакIнийхтуну барча буллай жунма цинявннанмагу бусрав­сса Сагъират Аьлиловна юбилейращал, чIа тIий буру ванин цIуллушиву ва тIайлабацIу.
                                                                                                        Гьарун ХIасанов