Дагъусттаннал каширду чIяруссар

fotso_19Ларгсса нюжмар кьини Лакрал райондалий хьунни ДР-лул ХIукуматрал хъунаманал хъиривчу Юсуп МахIаммадовлул райондалул активращалсса хьунаакьаву.

Зулайхат Тахакьаева
Юсуп МахIамадовлущал бувкIун бия ДР-лул Халкьуннал Мажлисрал миллатирттал дянивсса арардал, жяматийсса ва диндалул ккураннал комитетрал хъунама Камил Давдиев, ДР-лул Жяматийсса Палаталул хъунаманал хъиривчу, «Вираж» СМУ-рал хъунама Ссапар Аьбдуллаев.Хьунабакьаву тIиртIуна райондалул чIумуйнусса бакIчи Абакар Къюннуевлул.
Юсуп МахIаммадовлул кIицI лавгуна кIантту-кIанттурдайсса тагьар кIул даву, ларгсса шинал ва цIусса шин дайдирхьуния шихуннай дан бювхъумунил хIасиллу даву ва гихуннай дан-дитанмур ххал дигьаву мурадрай, властьрал вакилтал кIантту-кIанттурдай жяматращал хьунабакьлансса бигар бивхьуну бушиву ДР-лул чIумуйнусса Президент Рамазан АьбдуллатIиповлул.
Жулла райондалийсса масъалартту ва буруккинтту ттун кIулли. Зунттал цинярдагу районнайсса масъалартту сайки цава-ца бур – ми бур ххуллурдайн, щинал дузалшиннарайн, социал инфраструктуралийн, даву дакъашиврийн, жагьилтал шяраваллава бизлазаврийн багьайсса.
Лакрал райондалул буссар авадансса тарих. Райондалия бувкссар цIанихсса аьлимтал, шаэртал, чичулт. Экономикалул ва социал хьхьичIуннайшивурттахлу райондалул захIматкаш ва хозяйстварду цимилгу лайкь хьуссар ХIукуматрал наградарттан.
ЦIанакул районгу, респуб­ликагу дур дахханашиннарду хъанахъисса чIумуву. Рамазан ХIажимурадовичлул цалагу, жулгу хьхьичI бихьлай ур республика гихуннай хьхьичIуннай дансса мурадру. ХьхьичIун ласлай ур халкьуннал властьрайнсса вихшала зана ритансса мурадру. Хъуннасса къулагъас чIумуйнусса Президент дуллай ур агьалинащалсса даврих. «Хъунмур къарши бацIаву хIакьину миллатирттал ва диннал дянив дакъарча, мяърипатрал ва аьвамшиврул дянив дур,» — тIий ур га. Ва агьаммур мурадну ккаклай ур махъсса 20-25 шинал дянив да­гъусттаннал общество ясир дурсса аьвамшиву духлаган даву.
Гьай-гьай, жува мукIруну буру республика захIматсса тагьардануву душиврий. Социал-экономикалул ккаккияртту лахъ хъанай духьурчагу, экономика хIурхIа хьхьичIуннай хъанай дур. Дагъусттан, къабю­хъайсса куццуй, Аьрасатнал цайми регионнаяр махъун багьну бур. Республика дотациярдай дуланмагъ хъанайнна дур. Бюджетран диял хъанай дакъар социал мурадру биттур бансса арцу. Зунттал районнай социал инфраструктуралул объектру буллалаву ацIнияхъайсса шиннардий лахъи лаглай дур. Архну къагьанну, вана 12 шинни жулла райондалий больница буллай, къуртал бан къашавай. Баннинма бух шавай бур. Аваданминнал ва мискинминнал дянив хъуннасса тапаватшиву дур. Му тагьарданулгу жяматрал дянив ссивцIу бутлай бур. Давуртту дакъашиву сававну, чIявусса жагьилтал бур радикалтурал ва экстремистурал чулийн бук­лай. Рамазан ХIажимурадовичлун чIалай бур республикалул потенциал цIакьсса бушиву ва му ишла буллан ччай ур.
Дагъусттаннал дуссар ккав­кказнал региондалий социал-экономикалуву хьхьичIунмину хьунсса каширду. Дагъусттанлувтурал оьрмулул даража лавай хьун аьркинссар. ЯхI гъагълай бур цайми регионну экономикалуву хьхьичIунмай хъанахъисса чIумал, Дагъусттан махъун багьсса билаятран ккалли буллалийни.
Цаппара шиннардил хьхьичI республикалул шяраваллил агьлу даврил бувгьуну буссия, колхозирттаву, совхозирттаву зий, мичча маэшат буллай буссия. ЦIанакул райондалул хозяйствардаву зий бур, анжагъ, цаппарасса. Ризкьилул аьдад хъинну чан хьунни, миннуя дучIаймур яларай дагьунни. Ризкьилул жинс ххуй бавриха зузаву кьара риртунни. ЦIанакул шяраваллил хозяйствалуя дучIаймур тIалавну дур, миннунсса машагу оьккисса бакъар. Мугу кулпатрансса маэшатри.
Зунттал кIанттай экономика так шяраваллил хозяйствалийри дарцIуну дусса. Мунияту райондалул каялувчитурангу, шяраваллил хозяйствалул идарарттал каялувчитурангу бусса гужру ишла буллан багьлай бур шяраваллил хозяйствалия дучIаймур гьарза дан. Нава райондалий зузисса чIумал на эбратран бихьлай икIайссияв «Камазру» бувцIусса нувщи ва цаймигу шяраваллил хозяйствалул хъус шагьрурдай даххан заназисса чIаххувсса районнал агьлу. Амма, цуксса хIайпнугу, ми шиная шинайн чан хъанай бур.
Вай махъсса гьантрай на ивра чIярусса районнайн, ккарккунни цуку-цукунсса дахханашиннарду хьуссарив, ласунну марцI-чапалшиврул тагьаргума. Хъинну кутIасса чIумул дянив ххуйчулийннайсса дахханашиннарду хьунни. Вай республикалул чIумуйнусса Президентнал республикалул шагьрурдайнсса ва районнайсса кIива-шанма аьрххилул хIасиллур. Каялувчитураллив, лажинни, тIалав буллан аьркинсса зула-зула лагма-ялтту марцIшиву дуруччавугу. Му жунмагу, жулва оьрчIангурхха аьркинсса. Бургияра, ци тагьарданий бурив жура щин хIачIайсса щаращал лагмахаллу, ччюркливун багьлавгун бур. ТIабиаьт дуруччаврийнсса тIалавшиннарду кьянкьа дурссар, ми къадуручлачиминнай аьчIарду дихьлантIиссар. Кулпат, школарду, жямат ва низам дуруччай органну цачIун хьуну, жагьилтурал дянив гужлан дан багьлай бур тарбиялул даву, хаснура захIмат ххирану тарбия баврил, спорт хьхьичIуннай даврил.
Культуралул ва кIулшиву дулаврил идарартту, жуйнна жулва ппухълунная дирсса хъин-хъинми аьдатру хъирив наниминнангу лахьхьин ядансса ужагъру хьун аьркинссар.
Рамазан ХIажимурадовичлул кIанттул цилакаялувшиннарал органнал хьхьичI бихьлахьисса мурадру щаллу бан къашайсса бакъар. Мунийн бувну, жунма багьлай бур циняв цачIун хьуну, райондалун ва республикалун мюнпатну зун. Нагу мудан хIадурссара зул даврил чIарав ацIан, цанчирча нава зий ивкIсса райондалул социал-экономикалул тагьар хьхьичIуннай шавур ттулгу мурад.
Хъирив Лакрал райондалул чIумуйнусса бакIчи Абакар Къюннуевлул кIицI лавгуна кутIасса чIумул мутталий ДР-лул чIумуйнусса Президентнаща бювхъушиву Правительствалувун зун бюхъайсса инсантал батIин, республикалул шагьрурдал ва шяраваллал чIалачIин даххана хъанай дайдирхьушиву.
Гихунмай бувсуна райондалийсса социал-экономикалул тагьардания.
«Райондалул экономикалул гьануну шяраваллил хозяйство хъанай духьувкун, ххал диргьуну дуссар цаппарасса программарду: дучри, найрду ябансса, багъру бугьлансса программарду. Амма ми, щурущи дансса арцу итадакьлай бакъашиврийн бувну, чагъардайра личIлай дур, — увкунни Абакар Къюннуевлул. – Къутаннай дургьу­сса хъурунния хайр ласун бюхълай бакъар, миккун щин къадиллай. Ларгсса шинал райондалул хозяйствардан 20 млн. къуруширттансса зарал хьунни, чIумуй щин дишин къабюхъаврийну.»
Цаймигу социал буруккин­ттая буслай, ванал кIицI лавгунни райондалий 12 ФАП чIумул тIалавшиннардацIун къабакьлакьисса бушиву. Тавакъю бунни цIусса больница ялунчIилнинмагу бувну къуртал бансса чаранну лякъияра куну. КIицI лавгунни райондалий дуклаки оьрчIал аьдад ялу-ялун чан хъанай душиву. Мунинсса багьанану ккалли буллай ур райондалий детсадру бакъашиву. Бувсунни райондалий душиву 30 – 40 детсадравун лагайсса оьрмулул оьрчIру бусса шяраваллу ва ми шяраваллаву детсадру тIитIинсса каширду ляхълай бушиву райондалул администрация. КIицI лавгунни КIундив хьхьичIвасса детсадрал къатраву тIитIинсса пикри бушиву. Детсад тIитIаврия ихтилат хьушиву бувсунни Кьубиял жяматращалгу.
Райондалул экономикалул ва шяраваллил хозяйствалул управлениялул каялувчи Ризван Оьмахановлул бувсунни райондалул шяраваллил хозяйствалул тагьардания. Ваналгу кIицI лавгунни, щин къадиллалаврийну, къутаннай дургьу­сса хъурунния хайр ласун бюхълай бакъашиву. Щин къадиллалаврил сававгу, ванал бусласимунийн бувну, дусса дур архру чапалну бушивруву. Райондалул бюджетрава арцу итадаркьуну марцI барчагу, цайми хозяйствардалми щинал архирдава нанисса гьагълил гацIана чапал буллай бусса бур. Мунийн бувну, цайми районнал хозяйствардащал цачIуну марцI бан багьлай бусса бур щинал архру. Ванал, ялагу, кIицI лавгунни ттигъанну Кочубейлив хьусса, хъуру дугьаврин хас дурсса, батIаврий КIундиннал СПК-лул хъунама махъаллил хьушиву хъуру дугьаврия. Цанчирча кIира-шанна шинал дянив дугьлай, щин къадиллай, хъунмасса зарал бивунни тIий усса ур.
ДР-лул Халкьуннал Мажлисрал депутат Камил Давдиевлул кIицI лавгуна Дагъусттаннал чIумуйнусса Президент Рамазан АьбдуллатIипов тIалав буллай ушиву Правительствагу, депутатъталгу, хьхьу-кьини къакуну, бигьалагай гьантрайгу зун. Бувсунни сакин бувну бушиву дежурстварду дуллансса депутатътурал корпус. Бувсунни цува дежурныйну усса хьхьу-кьини кьамул бувшиву 51 звонок, оьвтIиминнал гьаз буллалисса буруккинтту щалла республикалунма аьмсса, хъуру дугьаврийн, детсадру биялну бакъашиврийн, учительтуран ва хIакинтуран коммунал хIаллихшиннардахсса арцу дула-къадулаврийн багьайсса бушиву. Учительтуран ва хIакинтуран ччуччиялухсса арцу ча, цукун тIалав дантIиссарив бувчIин бувуна.
БатIаврий, ялагу, ихтилатру бувуна райондалул администрациялул хьхьичIунсса пишакар Мирама Эфендиевал, КIулшиву дулаврил управлениялул каялувчи Явсупи ХIамзаевлул, больницалул хъунама хIакин Шамил ХIасановлул, райондалул библиотекалул хъунмур Аьишат Хизриевал, ДР-лул Жяматийсса Палаталул хъунаманал хъиривчу Ссапар Аьбдуллаевлул.