Виричунал цIанийсса музейрах къулагъас аьркинни

ЧIявучин кIулсса куццуй, Гъумуксса тарихрал ва буттал улча ла­хьхьаврил, Муса Маннаровлул цIанийсса музей бивхьуну буссар жула ххаллилсса зунтталчу, Совет Союзрал Виричу, жуна цинявннанагу бусравсса Муса Ххираманнул арснал къатраву. Къатри бувну бур 1989 шинал. Декабрьданул 21-нний, 2012 шинал там хьунни 25 шин Муса аьламравун левххун.

Музей тIивтIуну махъ мукьийла увкIссар Муса Ххираманович Гъумукун, уххайссар жучIангу. Муса ххари хьуна, дакI даркьуну ия жу дуллалисса аякьалий, жулва чаралуннихха лавхьхьуну, ххуй-чIюлу бувсса музей ккавккукун. Цала космосравун ларххун диркIсса спортивная курткагу гьан дурна жун, ххаллилсса луттирдугу бувкIуна цалла даврицIун бавхIусса. Музейравун буххайминнан кIулссар кабинетран ишла буллалисса цалчинмур зивулийсса хъинну чIивисса къатта. Пол аьрну, тахтарду дюкьлай, увхнал ччан бивзукун яларай лахIлай дуну, щинчIав апатI къахьун, ялтту фанерартту дирхьуну занай бушиву.
Къатри залуннал духьувкун (частный дом М. Маннарова), ми Культуралул министерствалул балансрай дакъар. Мунияту жухсса бургавугу чансса дур.
Шикку кIицI къабувну къа­бучIир ца укунсса зат. 25 шинал хьхьичI, вай къатри буллалийни, ялув бацIаву цил багьайкунсса къадиркIун дур. Къатригу, багьандаран кунна, хъап-шаплий дурну кьариртун дур, я чIавахьултту, я магъи, я чIанкъатри цила багьайкун, кIанийн бувтун бувну бакъар. Заназийни поллу дуссар гургу тIий, магъулату даин аьрщи кьатIа тIий, экспонатру, пюрунтрал витринар­тту чапал хъанай дур. Гьанурдавун щин най, чIирттаяту штукатурка кьатIа тIий, поллу аьрну дур. Цамур бансса цичIав къалявкъуну, вай къатравун музей бизаннин, министерствалул цалчинмур зивулийсса хъунмасса залданул пол бетон бувтIуну кьадиртун дия. КIинттул музейравун увхманан кIулссар заллу, микIирал къатри кунма, бявкъуну бикIайшиву. Мунияту, дяркъусса чIумал жучIан бучIаймигу чан шай, давугу дацIай, дуллалисса мероприятиярттугу школалул классирттаву дуллан багьай.
БучIияхха укунсса, щалва Да­гъусттаннан ца акъа-акъасса Виричу Муса Маннаровлун дуллалисса, къатри цанна кунна ххуйну дан, ялув бавцIуну, щингу цила багьайкун дурцуну, отоплениягу дирхьуну, гьарзатгу хIисавравун ларсун. Гьаксса ххаллилсса къатри дансса аьркинмур щаллуну диркIун дур. Ми аьркиннин ишла данма къалявкъухьунссия.
«Вай къатри инсан ялапар хьунсса шартIру щаллу къадурну дурсса къатри дур», — увкуна Мусал, хъинну тIайлану, ца ппурттуву увкIсса чIумал. Мунияту цирдагу музейран пишкаш дурну кьадиртун дия. Цуксса къаххуйъя, ххаллилсса къатригу дурну, увкIукун цувагу, кулпатгу, цалва мачча-гъаннащал игьалагавансса шартIру дурссания?! Цайми миллатиртталния цалва къагеройталгума, геройтал бувну, ссурулун гьаз буллан бикIай, жува циванну, ахир, укунсса?! Музейрангу лякъинссия цамур кIану Гъумучиял тах-шагьрулий, ягу цIусса къатри данссия (Данну куна ца ппурттух администрациялул бакIчинал). МахIаммадов ХIадис ХIасановичлулния Ккуллал райондалий Ваччав, цува цамур даврийн гьаннин, цайми-цайми чIярусса давурттащал, бувну буллуну бур ххаллилсса, 5 зал бусса къатри музейран Ваччиял дяшяраву, райондалул бюджетрава харжругу бивхьуну зузалтран. Циняв даин барчаллагьрай бикIай ххуйсса давуртту дурну хъинсса цIа кьариртминнайн.
ТIайлассар, жунгу МахIам­мадов Юсуп ХIами­довичлул кумаг бувссар Маннаровлул къатрал ларзний пластикрал чIавахьултту бишин, райондалун 80 шин хъанахъисса ппурттуву. Жул къумашиву гьарта дансса ца зал ххишала хьуссар. Ванингу хъунмасса барчаллагь!
Кабинетрал полгу цIудан кумаг банну куссия. Жугу ялугьлай шамилчинмур шинни, умуд кьукьлай бакъару…
Ца ххуйсса батIаврий Илиясова Мариян хьунабавкьуна. ЦIувххунни, даин кунма, цукун буру, ци тагьар дур, музейравун халкь бучIайрив, аьркинсса ци дур, куну. Нагу бувсъссия жулва яла хъунмур буруккин буссарив – кIинттул бяхълай бикIайшиву. «На баннахха зун кумаг», — куну, чIарав бавцIунни, арцуйнусса кумаг бунни аьркинмур ласун. Барчаллагьрай буру жугу, музейрал коллектив, Марияннул цал уттигу дурсса дугъри­сса тIулуйн, тачIав Лаккуйн бувкIний чIарах къабу­ккайсса, шайсса кумаг чIявуссаннан буллалисса, ххаллилсса зунттал душнийн!
Буссар музейраву увкIун ккавк­нал дакI ххари дуллалисса, Илиясов Сиражуттин МахIаммадлул арснал пишкаш бувсса ххаллилсса лугу – «Дагестан. Сквозь призму времени. Лакский район» тIисса.
Ттигъанну хьусса щаллагу дунияллул Хъаннил кьинилущал барча буллай Мариян ЧIибиевна, чIа тIий буру мунин ва циняв гъан-маччанан, даврил уртакьтуран оьр­мулуву талихI-тирхханну, гьарца шаттираву тIайлабацIу!

Инт барачатсса хьуннав,
«Дараччуй» аргъ дизаннав,
Зуха дурсса дуаьрду
Лахъ ЗанначIан дияннав!
Дуллалимур дюхъаннав,
Дулай ка цIуллу даннав,
Аьркиннал чIарав бацIан
Мудан бюхълай личIаннав!

Бадиулжамал Мусиева,
Совет Союзрал Виричу Муса Маннаровлул цIанийсса тарихрал ва краеведениялул Гъумучиял музейрал
коллективрал чулуха,
мунил директор