Шаэртурал шяравалу

filas_3Ва шяравур лявхъу­сса элмурдал мяйя доктор ва мукьцIалунначIан бивсса кандидатътал, халкьуннал хозяйствалул чIявусса пишакартал, цивппагу цIанакул жулва билаятрал личIи-личIисса кIанттурдай лажин кIялану зузисса. Шяраваллил кьатIувгу машгьур хьуссар шикку лявхъусса цIанихсса багъманчитурал, найрдучитурал цIарду.

Микку махIаттал хьунсса кIанугу бакъассар. Пикри бара – шиччар ХIХ ттуршшинаву бувксса чичулт ва шаэртал: Аь. Оьмаров, Ккурккуллал Зайду, МахIмуди, Ккурккуллал Щаза, ЧукIундалав ва цаймигу.
Ва шяравур лявхъу­сса элмурдал мяйя доктор ва мукьцIалунначIан бивсса кандидатътал, халкьуннал хозяйствалул чIявусса пишакартал, цивппагу цIанакул жулва билаят­рал личIи-личIисса кIанттурдай лажин кIялану зузисса. Шяраваллил кьатIувгу машгьур хьу­ссар шикку лявхъусса цIанихсса багъманчитурал, найрдучитурал цIарду.
КIиттуршрахъул шиннур бусалардавун дагьну Ккурккуллал Зайдихъал цIарду. ЦIадурксса аькьил, аьлимчу, шаэр Валид Зайд (Хъун Зайду) оьрмулуцIа хьуссар 1889 шинал Тобольск шагьрулий дуснакь увну тIайла увккун. Цала буттал цIа гьаз дуллай ивкIсса Зайдул МахIаммад Гъази-Гъумучиял Къуйсулул аьтарттул лавсун ивкIуссар.
Сухуми шагьрулул аьрали училищалул курсантная КГБ-лул полковник хьуннин оьрму бувт­ссар Зайдилавл. Ттуршва­хъул ниттихъал ва оьрчIал оьрмурду ххассал бувссар медициналул элмурдал профессор Загьидат Зайдиевал. Ванил ххуллийх лавгун, профессор хьуссар душ Янсият Зайдиевагу. Оьрмулул 40 шинаву аьпалухьхьун лавгсса Сани Зайдиев цала нитти-буттал цIарду бюхттулну гьаз дуллай ивкIссар.
Машгьурсса Зайдиевхъал цIарду ччянира райондалулгу, Дагъусттанналгу кьатIув кIул хьуссар. Вайннал тухумрал вакил Зайдилавл ссурахъу хъанахъиссар цIадурксса журналист, чичу МахIаммад Буттаев Жалалуттиннул арс.
МахIаммад Буттаевлул ппу Жалалуттиннул цамургу кулпат бивкIун, ва ниттичIа ца ивкIун ур. Кумаг буллай ивкIун ур кулпатраву дуллалимунин.
Ккурккуллал школа къуртал бувну махъ, дуклан увххун ур Буйнакскаллал машлул техникумравун. Классирттал пачру лахълай, дуланмагъгу дуллай ивкIун ур. ЦачIу дуклакиминнащал хIадур дуллай ивкIун ур ччуччия, дуккаврихсса арцу дулуншиврул. Ккурклив ахьтта учIайсса ивкIун ур ттуршрахъул километрарду диртун.
1941-ку шинал оьрмулул 17 шиннагу къархьуну, дипломгу ласун уванува, чIунархIалминнащал хушрай лавгун ур фронтрайн. Дяъви къуртал хьуну махъ М. Ж. Бу­ттаевлул Москавлив журналистикалул факультет, КПСС-рал ЦК-лучIасса партийный школа къуртал бувну бур. 1958-ку шинал зий ивкIун ур КПСС-рал ЦК-лул марксизм-ленинизмалул институтрал Дагъусттаннайсса филиалданул хъунама элмийсса зузалану, директорнал заместительну.
Жагьилсса аьлимчунал авур-сий гьаз хьуну дур элмулуву ва жяматийсса оьрмулуву цалва гьунарданийну. 1966-ку шинал М. Буттаев зий айивхьуну ур партиялул Дагъусттаннал обкомрал цалчинма секретарь А. Д. Данияловлул кумагчину. 1965-ку шинал ва хьуну ур цIуну буклай байбивхьусса «Совет Дагъусттан» журналданул хъунама редактор, мунищала каялувшиву дуллай ивкIун ур Дагъусттаннал журналистурал союзрал правлениялий.
ЦIусса даврил ваная тIалав дурну дур хъуннасса жаваб­лувшиннагу. Аьркин хъанай диркIун дур цIушиннардугу дуллан. Ми цIушиннардугу щаллу дуллай, ванал гихуннайгу дачин дурну дур элмулуха зузисса даву. Чичул ва журналистикалул, общественный политикалул даврищал дархIуну, миннущала элмулухагу зий, М. Буттаевлул дунияллийн дуккан дурссар лахъсса кьиматран лайкь хьусса давуртту, цувагу машгьур хьу­ссар чIявумиллатирттал дянивсса журналистикалул давриву. Ванал хъиривлаявурттал хIасилну хьуссар, 1980-ку шинал Ломоносовлул цIанийсса МГУ-раву докторнал диссертация дугьаву.
АгьалиначIан дирссар ванал кьаламрала дурксса 45 монография, документирттайнусса жужру, 350-нния лирчусса элмийсса давуртту. М. Буттаевлул таман­сса давуртту, чичрурду дуркссар Ухссавнил Ккавкказуллал рес­публикарттал кказитирттай. Литературалул произведенияр­тту бивщуссар дазул кьатIувгу: ГДР-наву, Чехословакиянаву, Венгриянаву, Румыниянаву ва цаймигу билаятирттай.
ЧIявусса чичин бюхълай бур ванал итабавкьусса луттирдая, журналистикалуву дур­сса давурттая. Республикалул чIявусса кулпатирттаву бухьун­ссар М. Буттаевлул итабавкьусса «Ккурккул хъяй бур («Куркли смеется») цIанилусса лу.
Аьрай талай ивкIсса чIумалгу, паракьатсса оьрмулуву дурсса давурттахлугу ПаччахIлугърал ванан лайкьсса кьимат бивщуссар. Дуллуссар кьунния лирчусса орден-медаллу. Миннувух дур «Буттал кIанттул цIанийсса Хъун дяъвилул» 1-мур ва 2-мур даражалул орденну, «Халкьуннал дусшиврул» орден. Ва хъанай ур Дагъусттан Республикалул ПаччахIлугърал бахшишрал лауреат. АьФ-лул Журналистурал союзрал дуллуссар «ХIурматрал лишан», ДАССР-данул Верховный Советрал, ПаччахIлугърал Советрал, РАН ДНЦ-лул ХIурматрал грамотарттангу лайкь хьуссар М. Буттаев. Аьрасатнал Федерациялул элмурдал лайкь хьусса деятельгуя ва.
М. Буттаевлул дурмуния, чивчумуния, лайкь хьусса цаймигу бахшиширттая бусанмур чIявуссар. БакIрайва увкусса куццуй, Ккурккуллал шяравалу шаэртурал ва аьлимтурал душиву мяйжан дуллай уссар цIана Даниял Магьдиевгу ва цаймигу шяраваллил цIа бюх­ттул дуллалими. МиннацIунгу ка бакьиннав, миннал никирангу хъамакъабитаннав буттахъал бусравсса ххуллийх бачин.
В. Амиров