Оьрмулуву ххуймур, хъинмур язи бугьлан

folto_2Оьрмулуву хьусса ца-ца иш абадлий дакIний личIайссагу бикIай. Ва дия Совет ХIукумат зия хъана­хъисса чIун. Буру ккурчIа бувну, муни-тания ку буслай, ку вичIилий тIисса кунма, чIун гьан дуллай. ЧIявуми ихтилатругу радиолувух, телевизорданувух бавмуния, кказитирттая цалва бувккумуния, цанма укунма муна-таная бавмуния бия. ЛичIинува гьарзану гьаз буллай бия дацаврия, зеххаврия, чув-дунугу дурсса къача­къучшивурттая.

— Я, цал ахир пуч дивухъул, мукун чил хъус цаллалуш дурну, дарцуну, зерххуну цукун бацIайривав? Шаний шану цукун бияйривав? ХIарансса къуруш жиплувун дурххун ттуща ацIан къашайссар, – дакI дачIра дуллай айивхьунни Хъусращиял шяравасса учитель ХIажибутта ХIурбаев. Аьпа баннав цал, дукIу цакуну ахиратрал хьунни. Ххаллилсса учитель, дугърисса, лап учIисса адамина уссия.
— Лажиннича, бацIирала, бусаннача ца-кIива зат, — куну айивхьунни. — На навагу Аллагьнан ххирасса уссара. Ца чIумал учительтурайх харжиран дачIинсса арцу ласав ОНО-рал бухгалтериялия. Ура дачIлай 638 азарда къуруш арцул, диял хъанай дакъар. Вана винма хавар! ЩихьчIавгу къабувсун, ура пикрирдай. ДачIи арцу дакъар! Ттущарагу чув-дунугу личIансса, дагьансса иш къавхьунни. Чун гьан бю­хъайссар?
Ахиргу, укун ттула нава цIавцIлай, вих кьуркьу уллай, ца мадара хIал хьувкун, нигьа-нигьагу услайна, оьвчав ОНО-рал бухгалтериялийн телефонналувух. «Вилла арцул хъирив анавархьу», — увкунни. Ваппабай, ттул танийсса ххаришиврух! Гайннаща, «жун къакIулли, инара ларсун лавгуннахха», учингу бюхълай бия. ТIайлашиву дуруна. Цамур чIумалгу, укуна, учительтуран харжирал арцу дачIлай ура. Чан хьунниххарч 250 къуруш – дурусну ттулва харжи. Ура пикрирдай, шарда арцу дакъар тIисса щарссанихьгума къабусав.
Ва иш хьуну саранумур кьини Кьурбан тIисса учитель ттучIан гъан хьуну:
— Да, уссу, ина ттун харжи кIилва циван булав?» – увкунни.
— Цукунни кIилва? Нания цал булав, — учав.
— Цукунни кIилва буллусса? – учав ялагу.
— Щарссанихьхьун – циламиннущал, хъирив – ттухьхьунмагу. Ми кIилва шайссар, дус, – куну, зана дунни арцу.
Ххал барча, ведомостьрай къулбас къадурну диркIун дия учительницану зузисса ванал щарссанил. Нания учав, на Аллагьнан ххирассара. Цамургу иширая бусаннача. Ца ппурттуву жиплуву арцу дакъасса чIун дур. Ча, щища, цукун дагьссияв, ххуллий лявкъунни 25 къурушрал чагъар. Гьаз бав. Ура лагма уруглай, цIухлай. Шагьрулуву заллу лякъайссияв? Экьигу къадутанссияхха. Бувцуну буцирив гивахсса студентътал, унгу-унгуну барчаллагь тIутIи бав, хъамалу бувну.
Укунмасса ишру цикссагу хьуссар. Бусаннача вагу. УссичIан фермалийн най уну, ттучандалия шуша ласав. Лавгунна кIихун – ттулва сумкалуву кIира аьракьилул шуша. Вагь, нания ца ларсъссия, вамургу ча хьуссар? Ура пикри буллай.
— Гьу, ссал пикрирдай ура? – асаналухун агьунни уссу.
— Иш шикку цамур бур. На вичIан ттучандалия ца шуша ларсъссия. Ча, цукун дагьссарив, сумкалуву кIира хьуну дур. Нава куна, инагу Аллагьнан ххирасса ухьунссияв, цалла чулухагу ца гьан дурхьунссар, — тIий, хъяй унугу, нава пикри буллайра усса.
— Ссалсса буллай ура, кьисмат кьукьлай кьукьин къашайссар чайхха. Му жунна кьисматну диркIссар, муна вилламунищал мугу дуркIун, — хъяй ур уссугу.
Хъирив кьини кIюрххил лавгра ттучанчиначIан.
— Дус, ттун хIаранмур къа­чча, лякьлуву дакьлай чIалай дакъар, — куну, бусав хьумур.
— Бюхъай ина арцу дулуннин вихьхьун на шуша дуллуну, ина му сумкалуву дирхьуну, арцу дуллуну махъгу, хьхьичIра дуллуми ттунгу хъамадиртун, кIилчингу дуллуну дикIан. Му вин нясивсса диркIссарча, хIалал хьуннав вин, — тIий, хъяй ур, дуллалисса арцу къаласлай.
Нарив, «барчаллагь, ба­гъишла ити, ттун хIаранмур къачча», куну, 3 къуруш дулав, ттуйва бурж къаличIаншиврул. Ванийну навагу игьалавгра», – рязийну пиш тIий уссия, аьпа биву.
Цува Аллагьнан ххирассара тIурчагу, аьпа биву, ХIурбахъал ХIажибутта къа­ххирасса ивкIун ур. Оьрмулул чагъраву хар-хавар бакъа кьадарданул ахиратравун увцунни. ХIайп! Укун дакI марцIсса, ххаллилсса инсанталгу ччяни жуятува личIи бай. Ххуйми язи бугьайрив къакIулли КIаналгу.
Гьарун ХIасанов