Мидухъал Аьлиясса бусала

filas_1Мидухъал Аьли увну ур ЧIурттащиял шяраву. Аьли ивкIссар ЧIурттал ЧIавжил ппу, цувагу чурххал загълунсса, хъинну жан дусса. Мунал цамур пиша къабивкIун бур, къалайчишиву дакъасса. Му гьарца шинал, Дулттияллил зунтту, марххала бувну, лакьиннин ахьтта ачайсса ивкIун ур я Закаталлайн — Азирбижаннавун, ягу Гъулудав — Гуржиянавун къалайчишиву дуллай. Ца шинал му лавгун ивкIун ур Гъулудав. Зий айишиннин цалва гьалмахтуращал лавгун ур Ттуплислив – ЩяйтIан базаллувун, цанна къалайчишиврун аьркин шайсса му-та ласун. 

Базаргу бувну, аьркинмургу ларсун, кьини кIирисса дуну, базаллувува ххютулу игьалаглай щяивкIун ур.
Ца ппурттуву базаллуву сукку хьуну бур ца аьлагъужа. Уругарча, ца армани къучи ур тIар, бусурманнал дахлахисса, ласласисса, кьай-кьуй зехлай, экьидичлай. Ивну ур му Аьли щяивкIсса кIанттайнгу. Ларсун, палцI дурну дур тиннай ганалми затругу. Аьлил мунахь увкуну бур: «Вайннул заллу уссарча, экьимадичларда, гай экьидирчумигу махъуннай цала кIанай диша», — куну. Ганал му ссанкIуй сан къаувну ур. Ми­кку Аьли ивзун, къучинайх цала бусса чаралий ца рирщуну дур. Къучи щях ивщуну лавгун ур. Га цайна цува увкIукун, кIулминнал чулийнай увцуну лавгун бур.
Ттуплисливсса бусурманнан бавну бур му хавар.[pullquote]Инсантал АьличIан гъан хьуну, ганахь тавакъю буллан бивкIун бур,  цачIана лачIунуккуну ачу,  Ереваннай къатта-къушгу булунну, хъунмасса харжигу бишинну тIий. Аьли рязи къавхьуну ур, ттул буттал  кIанугу, ялапар хъанахъисса шяравалугу дуссар куну.[/pullquote] Вих къахъанай, гьан бувну бур мяйжансса бурив ххал буван. Мяйжансса лявкъукун, бусурманнал хъуними бувкIун, увкуну бур. «Та ина рирщуну увтсса инсан лап цIа дурксса лачIунуккур. Вища бюхъанссарив танащал лачIун уккан?» — куну. Аьлил увкуну бур. «На лачIун укку акъара, ттуща бюхъанссар танан ттуйва бусса гуж ккаккан буван», — куну.
— Жу мунийгу рязируча, ина вила багьагу буси, танан вийрасса жан чIалачIи дува, — куну бур.
Яла танал чулухасса гьалмахтурахь увкуну бур:
— Аьли зул лачIунуккущал лачIун уккантIиссар, зулла ци тIалавшин дуссарив бусияра, — куну.
— Жул цикIуй тIалавшин дакъари. ЛачIун укку хIадур уванну мунащал уккан, — куну бур гайннал.
Ккаккан дурну дур лачIун буккансса кьинигу. БавтIун бур кIивагу чулухасса жямат. Арманинал лачIунукку увкIун ур цила багьайкунсса лачIунуккул янналуву. Аьли увккун ур цала бурчул уссаву, дулагъругу дархIуну. Байбивхьуну бур лачIун буклай. Аьли ялугьлай авцIуну ур арманинал цанма ци байрив ххал буллай. Танан бувчIуну бур Аьли лачIун укку акъашиву ва пикригу хьуну бур, дирчуну лялун кару, ца минутIрай увтун кьаитанна тIисса. Аьлингу танал пикри бувчIуну, лялуцIун найуна лачIунгу къаивтун, танал кару чIуен дуллай, каруннаяту хIал ласун бувну бур. Яла хъап куну, ваца чIиви оьрчI гьаз айсса куна, гьаз увну, цала ччаннал хьхьичI ивхьуну, хъазамрай ник дирзун дур.
Микку яла, туну, Аьлил чулухуннай ххаришивуртту дуллай, Аьли ссукIа лавай личлан бивкIун бур. Арманинал лачIунуккул чулухами тIурча, чIу-чIитI бакъа залданува бувккун лавгун бур: «Ва укунсса лачIунукку жуна ссан аьркин­ссар, чарив къакIулну увкIсса къалайчинал увтунни», — тIий. Яла мива инсантал АьличIан гъан хьуну, ганахь тавакъю буллан бивкIун бур, цачIана лачIунуккуну ачу, Ереваннай къатта-къушгу булунну, хъунмасса харжигу бишинну тIий. Аьли рязи къавхьуну ур, ттул буттал кIанугу, ялапар хъанахъисса шяравалугу дуссар куну. Яла муначIан бувкIун бур бусурманнал чулухасса вакилтал. ЖучIа ацIан, Ттуплислив ялапар хъанан къаччарчан, вила кулпат ци буссарив буси куну, Аьлин цанма, ни­ттин, кулпатран, оьрчIан бакIрая ччаннайн дияннинсса янна-усгу дусса биялсса ссайгъатругу буллуну, буртти икIан ххаллилсса чугу буллуну бур, шинай циксса арцу лякъайссаривгу цIувххуну, шанна шинай лякъинсса арцугу дуллуну, тIайла увккун ур цала буттал аьрщарайн – Лаккуйн.
Магьдихъал Аьлил