КВН ттул оьрмур

folto_3Дагъусттаннал КВН-лул тарих байбивхьуну бур жулла хIукуматрай ца яла захIматсса, оьхIалсса, авадантурал ва миски-гъаривнал дяниву хъуннасса кьакьа дуртсса 90-ку шиннардий.
Жун, жагьилшиврул ва студентсса чIумул яла ххуйми шинну ми шиннардийн тIайла дарцIусса никиран, щалла ххаришиву ва пахру бикIайва «Махачкалинские бродяги» командалул ххувшавуртту ва миннал хьхьичIунсса кIанттурду. Цуппа таний телевидениялий хIакьину кунна тяхъа программарду гьарзану къадикIайсса диркIхьувкун, КВН дия жул яла хъуннамур ххаришиву. КВН-далуву буллалисса кьянкьасса хъярчирдайну аьч шайва обществалул оьрмулухсса бургаву, мунил ялун чIалачIисса тагьар.

Залму АьбдурахIманова
Дагъусттаннал пахруну хьусса командалува бувксса чIявуми жагьилтурая хIакьину хьуну бур республикалул личIи-личIисса къуллугъирттал каялувчитал ва Дагъусттаннал шоу-бизнесраву бакъасса, Аьрасатналмунивугу щурущисса, машгьурсса продюсертал, режиссертал, ведущийтал.
Цаппара шиннардий пахъ багьнугу бивкIун, вана цIунилгу жула Дагъусттаннал цачIундур командагу уттигъанну Сочилий хьусса КВН-далул халкьуннал дянивсса фестивальданий лайкь хьуну Цалчинмур каналданийсса «КВН: Премьер-лига» тIуркIулуву гьуртту хьун .
Ттул хавар щияту буссарив кIул хьуннинма, зун, ххирасса буккулт, суратрайсса жагьил укъавчIуну къаикIантIиссар. Дагъусттаннал телевидениялий рекламарттаву: «Дооооо, суда идииии….» тIисса лакрал лугъатращал учайсса ва ккавк­нан дакIний личIансса жагьилнал махъру хIакьину чIявуссаннал зума-ккарччулу бикIай, хаснува мюрщултрал.
Гьарца командалуву икIайссар командалул вирдакIну хьусса, сахIналийн увккун зумух ца махъ ласуннинма тамашачитал лякьри дургьуну хъяхъи байсса, оьруснал тIийкун, «человек с большим харизмом» дусса гьурттучи. Мукун хIазсса, сахIналийн увккун тамашачитурах цал урувгун , данна тIий дурсса лакрал лугъатращалсса ца-кIира калима дурну, КВН-лул аудиториялун ххира хьусса жагьил ур жула лакку оьрчI Аьлибуттаев Оьмар. Увну ур Оьмар КIундиннал шяравасса Насруттиннул ва Ильмисатлул кулпатраву ЦIуссалакрал шяраву. Оьмардун оьрмулул дурарагу кIира шин хьусса чIумал хьусса бала-апатIраву ххассал къавхьуну ванал ппу оьрмулуцIа хьуну ур. Ильмисатлул хъунигу бувну, ччаннай бацIан бувну бур Оьмаргу, ванаяр чIивима уссу Тимургу. Вайннал кулпат цIана яхъанай бусса бур цIусса миналий­сса ЦIуссалакрал шяраву. Аьлибуттаева Ильмисат ЦIуссалакрал школалий зий бусса бур оьрус мазрал ва литературалул дарсру дихьлай. Шикку махъсса кIива классгу къуртал бувну, Оьмар дуклан увххун ур МахIачкъалаливсса Москавуллал ХIукуматрал тIивтIу университетравусса нефте-газовый факультетрайн. Дуклай уна, Оьмардул вузирдал дянивсса КВН-луву къагьурттусса я цуппа ца тIуркIу къавхьуну бур, я цурда ца «Студенческая весна» конкурс къархьуну дур. Муна му чIумал Оьмар итталун агьну ур Дагъусттаннал цачIундур командалул сакиншинначитурангу.
Университетгу ЯтIул дипломращал къуртал бувну, Оьмар увцуну ур зун Дагъусттаннайсса «Газпром» филиалданувун. Микку цаппара хIаллай зийгу ивкIун, КВН-лухмур гъира ялтту бувккун, цIана Оьмар муниха ва Эльдар Иразиевлул каялувшиннаралусса продюсерский центрданий зий ур.
— Оьмар, буси КВН-лувун ина цукун увкIра, щил бакIрайн увтра?
— КВН-лувун на увкIра ттунмавагу къакIулну, дакIний-мазрайвагу акъана. Школалий дуклакинийва на мукунсса журалул давурттавух хIала уххайссияв. Обществалул оьрмулуву хIала-гьурттушаврил цалчинсса шаттирдал увцухьунссара на ваксса бигьану КВН-лувунгу. Университетраву 4-мур курсирай дуклакисса чIумал жучIа дия «Студенческая весна» тIисса конкурс най. Микку хIасул хьуна къавтIун, балай тIун, хъярч-махсарартту бан кIулсса жагьилтурал команда. «Без вариантов» тIисса цIагу дирзун, жу бивкIру университетрал цIа лахъа-хъун дуллай, жуцIун кабакьлай, жул чIарав бацIлай университетрал каялувшиннагу дия. Республикалул шагьрурдал КВН-нал дяниву жулмур команда ххув хьуну мукьах, мунивату на язи увгьуну ияв Да­гъусттаннал цачIундур команда сакин дан ччиминнал. Гания мукьах ура укун командалущал личIи-личIисса шагьрурдай хъанахъисса фестиваллай, конкурсирттай гьуртту хъанай. Вана уттигъанну Сочилия зана хьуру ххарисса хаварданущал – утти­нин мукьра шинай тIайлабацIу къахъанай бивкIхьурча, ва ххуллух жу лайкь хьуру Цалчинмур каналданий хьунтIисса «Премьер-Лига» тIуркIулувух гьуртту хьун. Микку гьурттуну дия мукьттуршлихъайсса команда. Миннува 18 команда язи дургьунни Премьер-лигалувун ва кьура команда Лахъмур лигалувун.
— КВН-луву акъасса, агьаммур аудиториялун ина кIул хьусса ххай бура жулла телевидениялийсса рекламарттайхчIин…КВН ва реклама дакъасса, ялагу цаймигу проектирдавугу гьурттуну урав ина?
— Му тIайлассар. КВН жагьилмур аудиториялун духьувкун, хьхьичIва на кIулну ияв му ккурандалуву. Эльдар Иразиевлул продюсерский центрданий зун ивкIния шинай на гьар кIанай увчIай хьура. Рекламалуву гьуртту шаву дур ттул хIакьинусса давугу. Ва даву дакъасса, на мукуна гьурттуну уссара «Горцы от ума» тIисса проектравугу. Мугу тамашачитуран ххира хьусса, цIусса проект хIадур даннин ялугьлай бикIайсса проектри.
— Бусалардавун дагьсса, машгьурсса «Махачкалинские бродяги» командалущал архIал зулмур команда дацIан дуллалийни ци асарду хIасул шай? Къаччангу бикIайхьунссар зун, тай зуяр гужъя, кувкун?
— Къаччан хъисгу къабикIай. Щялмахъ циванни – ца жун дакъа, циняргу дайдихьлахьисса командарттан бусалардавун дагьсса командарттая эбрат ласлан аьркинссар. Тайннал бувмур буллан къатIийрача, тайннаяр ялтту буккан хIарачат буллан. Хъирив наниминнан кIилий захIматссар ци-духьурчагу дуллан. Мунияту хъирив нанисса жул командалул жаваблувшиннагу, жуятурасса тIалавшиннардугу лахъссар. Гьарца командалул дуссар ца цинна лархьхьусса, цайминнаща тикрал дан къабюхъайсса, жул мазрай тIийкунсса, «колоритность». Му дакъасса команда полуфиналданувуннагу къадурккун, ччяни хъамадитулул шайссар. Жул командалуву уссар 24 инсан, миннаву къавтIалт, балайчиталгу буссар. Жул ляличIишиву цири учирча тайнная, 24 инсан сахIналийсса тIуркIулувух гьурттуну бикIайссару. Балайрдугу, къавтIавурттугу, хъярчругу – гьарзат хIала-ккалану хъинну ххуйну чIалай бикIайссару. «Махачкалинские бродяги» командалул директоргу Шуми Шабатаев ивкIссар, муналла каялувшиннаралу жугуру бусса. Мунияту мукунсса тIалавшинна лахъсса инсаннащал жулмур командагу та хьхьичIра диркIмунил командалул ххютулу къаличIантIишиврийн вихну ура.
— Оьрмулуву халкьуннан инава увчIаву, вилла си­ппат кIул шаву аьркин шайривкьай ягу дахчайрив?
— УвчIара най уна, хаснува таксистуран увчIара, ххуллухсса багьа къаласлан бикIай чIявуми, мукуна увчIара кафе-рестораннавугу. Нава кIулшаву дахчуну акъара уттинин. Мукуна увчIара цайми шагьрурдайсса хъуни магазиннаву ва «Макдональсирттаву» къаралдануву зузисса жулва оьрчIангу.
— Му «Доооо!» тIисса лакрал зумуну учайсса махъ хъярчирдал автортурал уча куну ишла буварав ина?
— Къабувара. Университетравусса командалуву гьуртту хъанахъинийва цал сахIналийн увккун ттущава итххявхсса махъ-я , «До, ина ци дуллай ура ?», тIисса мяъналий ишла бувссача, гикку ххуй бивзун, гания мукьах ттуцIун лачIун бувунни му махъ. Цал мукунма буру, Краснодардай бияв къакIулли, ца фестивальданий гьуртту хъанайча, микку жухьхьун хIадур хьунссавагу мутта къабуллуну задание дуллуна лодкалий бигьлагьисса спортсментал ккаккан бара куну. Микку буру личIи-личIисса миллатирттал аудитория ци куну хъяхъи бан хъинавав тIийча, ттулва дустурал дакIнийн бувтунни: «Доооо!» куну ци-бунугу учин. Ттухьва нава ура дагъусттаннал публикалун бакъа къабувчIайсса хъярч шикку цукун кьамул банавав тIийча, мукунгу куну явхь тIисса лакрал лугъат­рай цирив цIуххавхха. Гьа хъян бивкIунни залданувусса халкь, гьа хъян бивкIунни….Нава ивкIра махIаттал хьуну, гания мукьах команда ххассал дан багьсса кIанай, му идея ишла дарча, цукссагу кумаг хьуну, махъминнавун къабагьну, лайкьну буккару захIматсса импровизациярдава.
— ХIакьину КВН-далуву гьурттуну бивкIсса чIявусса гьурттучитал бур жулла телевидениялул хьхьичIунсса ведущийтал, артистал хьуну. Вин миннава цума ххуй изай, вин цумур образ гъанни миннава?
— Ттун хъинну ххуй изай Сочи шагьрулул командалува увксса, хIакьину ца яла хъянсса проектирдал артист Михаил Галустян, мунал хъярчру, импровизациярду.
— Оьмар, жула чIявуми КВН-щиктал личIи-личIисса шагьрурдай ялапар хъанай бур, хаснува Москавлив, личIи-личIисса проектирдаву зий-занай бур. Вивугу хIасул шайрив мува пикри? Цукун чIалай бур вин винма гихунмайсса КВН-щикнал, хаснува вилва, оьрму? КутIану учин, кино ласавриву гьуртту хьун нану тIий бакъарив?
— ЦIана бусанна. Мяйжаннугу, университетгу къуртал бувну, на ххуйсса даврийн увцунав, чIявусса жагьилтурал хьурдай тIисса давугу дия. Амма дакIрив дия ссахухчIав къалаглай, кIулнугу, хъанайгу дуна, ттущара га даву дан къахъана­хъисса кунна, КВН-лул пикрилий. Цукуннугу, нинугу, уссурссугу: «Ина ахIмакьссарав…» тIий буна, язи бугьав ттулва дакIнин ччимур пиша. Дахьрар нину на язи дургьумунищал рязи хьусса, мунин ххай бухьунссия на язи бувгьумур пишалул ахир «ччитри хъянсса» хьунсса. Щукру Аллагьнайн, цIана жулва иш бавчусса кунма чIалай бур. Инсан зун аьркинссар гана га цалла дакI чун кIункIу тIий дурив микку, дакI къананисса даврий гьан бувсса оьрму – му оьнна чIун гьан даврин ккалли бувара на.
Уттигъанну оьвкунни Федор Бондарчуклул цалла ласунсса кинораву гьуртту хьун. Ларгмур шинал Михаил Шевчук тIисса режиссернал ларсъсса «Лучшая девушка Кавказа» тIисса фильмраву гьурттушинна дурссия. Му кино ласлай бивкIссару Къарачай-Чаргаснавусса Домбайрай. Ттущал архIал миву гьурттуну уссар Михаил Крюков тIисса жагьилсса, амма цIанакула машгьур хьусса актер.
Шиккува, МахIачкъалалив, продюсерский центрданийра жу дуллансса даву чансса дакъар.
— КВН сававну оьрмулуву хьусса дахханашивурттая бувсунни. Утти буси хасиятравугу цикIуй даххана хьурив? КВН-лувун учIаннин ва увкIун мукьах цукунсса ивкIун ура ва утти цукунсса хьуну ура?
— Лагма-ялттунан, дустуран къакIулли, му миннахь цIуххин аьркинни, ттухьва цIуххирчан, та Оьмардулгу, цIанасса Оьмардулгу дяниву хъуннасса тапаватшиву хьусса ххай ура. Укунсса иширавух гьарцагу КВН-щик уккайхьунссар. КВН цирив кIул хьуннин на ивкIра хъинну начливун агьайсса, халкьуннал дяниву ттувува бумур ялун личин бан къабюхълахъисса, кIулнугу, учингу бюхълай буна, хавар-махъ бусан ссикъаслай. Уттирив ттун бувчIлай бур цуксса инсан тIивтIуну, аьчухну къуццу буллай урив, муксса мунан ва оьрмугу бутан бигьашиву. КВН-далул на кьянкьа-кьурчIи увунна, дакI дарцIуну ччимур даву бакIрайн ласунсса кIанайн увцунна. Оьрмулуву хъинну дучIи лякъинсса хасиятру лархьхьунни – нава усса куццуя нач къадурну, халкьуннал дяниву учайсса, бусайсса махъ бачин баву, дан бакIрайн ларсмур дакI дакьинну щаллу дуваву. КВН-далувун къаувкIссания бюхъайва на мукун къазунгу, къархьурив, къархьунни, ххишаламур ттухун къабагьайссар, куну, нава итталун къаагьанмур буллангу.
— КВН му цурда ттун ххан дикIай обществалул дагьанину. Обществалул цIуцIи кIанттурдая махсаралийну бусласаву, ва аьркиннан рихшантрайну бувчIин буллалисса кунма. Зулмур командалулгу ттун ххан бикIай жула, дагъусттаннал, обществалувусса жагьилтурал тарбия дакъашиврия бусласисса…
— ТIайлассар, жун хъинну нач хъанан дикIай Дагъусттаннал цIа кьюкьин дуллалисса, жула тийх-шийхсса ягу жучIавава цивппа ци дуллалиссарив къакIулну, гъаттара кунма, духIин дакъа къуццу тIисса жагьилтурал тIуллая. Жун жулва хъярч-махсарарттавугу хъунмур къулагъас му масъалалухри дайсса. Тарбия дакъасса жагьилтал буссар цивппа гьарзани, ккучундалуву, вирттал кунма, чIелму ппив-ххив бан хIадурсса къарчигъай куна, цивппа-цивппалу ливчIуннихха, миннаяр хьхьарасса, нигьабувсъсса цама къаикIайхьунссар. Мукунсса «вирттаврайн» халкьуннаву учай «бычье» куну. Жулми хъярчругу, рихшантругу чIяруну му «бычьеращал» талатисса, ми дащуй дихьлахьиссар дикIайсса.
— Оьмар, яла щаллу хьуну ччимур вил хиял ци бур?
— Хиял бур, ялув увкусса куццуй, хъунмасса аудиториялунсса кинораву гьуртту хьунсса. Хиял бартлаганшиврул ттула ялув, ттула диялдакъашивурттал ялув зий ура. ЧIявусса затру лахьхьин хIарачат буллай ура, лахьлай ура.
— Барчаллагь, Оьмар. Вин тIайлабацIу баннав, буцири хияллу щаллу хьуну, дакIниймур бартлаганнав!