Жяматрал хъус жяматраха зун аьркинссар

folto_14Ларгсса нюжмардий Лакрал райондалул КIамахъаллал къутандалий хьунни шяраваллил хозяйствалул предприятиярттал каялувчитуращалсса совещание.

Совещание датIин хьхьичI Лакрал райондалул администрациялул бакIчинал буржру чIумуйну биттур буллалисса Абакар Къюннуев лавгуна Сангардал школалийн ва Кьубиял школа-интернатрайн учительницахъул ялун нанисса Хъаннил байрандалущал барча бан. Школалий зузисса гьарцагу хъамитайпалун пишкаш дуруна тIутIив ва ссай­гъатру. Школалул директор Магинора АхIмадовал, шанна шинал хьхьичI школалул къавтIаврил ансамбль Москавлив конкурсрай гьуртту хьун гьан арцу аьркин дагьлай дуну, му мурадращал цу­ппа райондалул администрациялул бакIчинал хъиривчу Абакар КъюннуевлучIан лавгсса чIумал, му ссят администрациялул бакIчи Юсуп МахIаммадовлучIан оьвкуну, арцугу ляркъуну цила мурад щаллу бувшивугу кIицI лавгун, райондалул администрациялул бакIчинал къуллугърайн Абакар Къюннуевлул цIа рищурча ччива, увкуна. Мукунма, Кьубиял школа-интернатрал директор Залимхан МахIаммадовлулгу, оьрчIру краеведениялул слетрайн тIайла буккан багьлай бур учайхту, мугьлат бакъа арцу ляркъуну дуллушивугу буслай, администрациялул бакIчинал къуллугърайн Абакар Къюннуев лайкьну чIалай ушиву кIицI лаглай, ванал цалла кандидатура диширча хъина увкуна.
Совещаниялийн бувкIун бия райондалул шяраваллил хозяйствалул идарарттал каялувчитал.
Райондалул хозяйствардал интту хъуру дугьаврийнсса хIадуршиннарая ихтилат бувна Лакрал райондалул шяраваллил хозяйствалул ва экономикалул управлениялул каялувчи Ризван Оьмахановлул.
Райондалул хозяйствардахьсса 4247 га. дугьай хъуруннива къутаннал аьрщарай дусса дур 3852 га. Миннувагу щин дишайсса дусса дур 3621 га. Хозяйствардал дянивсса 365 километралийхсса Тальминский (191 км.) ва Джержинский (174 км.) щинал архирдава щинал дузал дайсса дур 1813 га. аьрщарал.
КIицI лавгуна 1990 шиннардия шихуннай, цила багьайкун щин къадихьлай, цIу багьну, къатIран ххярххун, аьрщи зия хьуну душиву. Щинал архру бух хьуну, чапалну бушиврийн бувну, щин къадирхьунна личIлай дусса дур 1700 га. дугьай хъуруннил. ЧIярусса щинал архру дакьин дан багьлай бур, — увкуна Р. Оьма­хановлул.
Къутаннайсса хозяйствардал аьрщарал щинал архирдал тагьардания ихтилат бувуна къутаннайсса хозяйствардал даврил ялув авцIусса пишакар Аьлил МахIаммадовлул.
Щинал архру чапалну душиврийн бувну, щин диял къахъанай, 2012 шинал дугьай хъуруннил 4202 гектарданува ишла дурну дур дурагу 2663 гектар.
Ларгсса шинал щинал архру марцI дан итадаркьуну дур 178 азарда къуруш, миннухгу марцI дан бювхъуну бур анжагъ 3 километралийхсса Буршиял СПК-лул ва 2, 4 км. ГьунчIукьатIрал СПК-лул щинал архру.
Ларгсса шинал щин диял къархьуну райондалул ххюра хозяйствалуву 2011 шинал ссуттил бувгьусса лачIал 518 гектар хъунил къаххярххунна лирчIун дур. Мунийну КIундиннал, Буршиял, ЧукIуннал ва ГьунчIукьатIрал хозяйствардан 11, 9 млн. къуруширттансса зарал хьуну бур.
Ванал ялагу кIицI лавгунни, хозяйствардал хъуниминнал къулагъас дакъашиврийн бувну, Читтурдал (180 га.) , Хьурттал (168 га.), Кумиял (166 га) хъуру дукъаргьунна лирчIун душиву.
Карашрал СПК-лул ишла дуллай дусса дур дахьра 23 % дугьай хъуруннил, ЧIарттал СПК-лул – 48 %, Хъурхърал СПК-лул – 49 %, Буршиял СПК-лул – 50 %, КIамахъаллал СПК-лул – 71 %.
Сулакь неххацIухсса ЧукIуннал ва ЧIарттал СПК-рдал аьрщарайн кирпичный архирава щин диял хъанай дусса дур дачIи-кьачIи. Тальминский архиравагу Ххут­рал, Инишиял ва КIамахъаллал СПК- рдал аьрщарайнгу щин щаллуну диял хъанай дакъа­сса дур. Дзержинский архирава ГьунчIукьатIрал, КIамахъаллал, Читтурдал, КIулушацIрал, Кьукуннал ва Кумиял СПК-рдал дугьай хъуруннийн махъсса 10-12 шинал дянив найрагу дакъасса дур, КIундиннал ва Хъурхърал СПК-рдал хъуруннийн щин диял хъанай дусса дур дахьра дачIи-кьачIи.
Гихунмай Аьлил МахIамма­довлул ихтилат бувуна фермардал тагьардания, ризкьилул кIи рутаврия, налогру датIаврия, ризкьилуха ва ххяххиярттаха зузаврин кумагрансса ДР-лул шяраваллил хозяйствалул министерствалул программардая, техника дакьин даврия ва ризкьи ва ятту кIинтнил лухччая гъинтнил лухччайн бизан баврия.
Ставрополлал крайраясса Дагъусттаннай гьанна бахлахисса Тимурдул бувсуна хозяйстварда­хьхьун бугьансса гьанна булаврил шартIирдая. Хозяйствардаща най бунува багьа булун къабюхълай бушиву хIисавравун лавсун, ванал бувсунни цивппа ччимур шартIирдацIун бакьлай бушиву. Масалдаран, бакIлахъия лархъун махъ хозяйствардаща бюхъан тIий бур къама махъунмай булун (20 тонналун – 30 тонна) ягу, базаллувусса багьлий хIисав бувну, ризкьи.
Ахирданий Лакрал райондалул администрациялул бакIчинал буржру чIумуйну биттур буллалисса Абакар Къюннуевлул, гьуртту хьуминнал ихтилатирттал жям дуллай, кIицI лавгуна, къутаннай зузисса халкь хайр бакъар тIий цIуру-кIурулий бухьурчагу, кьаритангу ччай бакъашиву. Мунийн бувну, хозяйствардал хъуниминная тIалав бувна чIярусса шиннардий жяматрал цачIун дурсса хъус тили-хъили къадуллай, юхссагу так цахара зузи къадурну, ягудурну, щалва жяматран хайрну ишла дуллан. БакIрайн лавсуна щинал архру марцI дан­сса чаранну лякъин.