Аьралитурайнсса вихшала хъуннассар

foto_13Февраль зурул 23-нний жула билаятрай лахъа-хъунну кIицI дувайссар Ватан дуруччайминнал кьини. Ва паччахIлугърал тарихраву ца агьамсса байранну ккалли хъанахъиссар.

Жула халкьунначIа мудангу бивкIссар ватан дуручлачиминнал, аьралитурал хIурмат. Аьралиталгу бивкIссар Ватан ххирасса, яхI-къирият, чувшиву дусса.
Ватан дуруччин хъа бувма тачIав я махъунай шайсса къаивкIссар, я душманнал канийн къалагайсса ивкIссар.
Цимирагу ттуршукулийсса Аьра­сатнал тарихраву аьралитал дакI марцIну къуллугъ буллай, Ватан дуручлай бивкIссар.
Аьдатравун багьсса куццуй ва кьини жува лахъа-хъун буллай буру къучагъсса жула саллатI ва бакI кьус ритлай буру Ватандалухлу жанну дуллусса аьралитурал хьхьичI. Халкьуннан мудан дакIний дикIантIиссар цимирагу никирайсса жула аьралитурал дурсса къучагъшивуртту. Александр Невскийя байбивхьуну Хъунмасса Буттал кIанттул цIанийсса дяъвилул Вирттаврайн бияннин.
ХIакьинусса Аьрасатнал саллатIгу цала ппухълу, буттал ппухълу куна Ватандалул цIаний дакI марцIну къуллугъ бан хъа буллай уссар. Вайннангу кьисмат хьуссар дяъвилул иширттаву цала чувшиву ккаккан дан. Жунма тачIав хъама къабитантIиссар Дагъусттан дунияллул террористурая буручлай жанну дуллусса жула аьралитал.
ЛичIи-личIисса чIумул ва личIи-личIисса аьралуннал аьралитурал аьмсса зат ца дуссар – Ватан дуруччаву.
Гьашину 95 шин там хъанай дур жула Ярагъуннил гужирдал бюх­ттулсса тарих байбивхьуну.
ЯтIул Аьрал сакин хьуссар кьатIаллил интервенциялущал ва билаятрайсса контрреволюциялущал баранбал бувккун талатисса, аьрали пишакартал биял къахъанахъисса шартIирдай.
23-мур февраль – му Аьрасатнал аьралитурал кьинир, му ЯтIул Аьралуннал Кайзеровская Германнаяр ххувшаву ларсъсса кьинир (1918 ш.), ва ялагу му Ватан дуруччайминнал кьинир.
1918 шиная байбивхьуну 1946 шинайн бияннин ва кьини кIицI дуллай бивкIссар ЯтIул аьралуннал ва Хьхьирил флотрал кьинину. Яла мунийн Совет Аьралуннал кьини тIун бивкIссар.
1992 шинал май зурул 7-нния байбивхьуну АьФ-лул Президентнал Указрайн бувну ванийн Ватан дуруччултрал байран тIун бивкIссар.
Жула аьралуннал чувшиву чIалачIи дурссар Хъунмасса Бу­ттал кIанттул цIанийсса дяъвилуву. Ва хьуссар инсаниятрал тарихраву ца яла оьхIалмур ва чIявусса оь экьи бувтIумур дяъвину.
Ва дяъвилуву совет аьралуннал ккаккан дурсса чувшиврул махIаттал дурссар щалла дуниял.
Фашист Германнащалсса ва Японнащалсса талатавурттаву хIат-хIисав дакъасса чувшиву ккаккан дурссар Дагъусттаннал вирттавралгу.
Республикалий салкьи дурну диркIссар аьрали кьюкьри. Миннавух 44-мур ва 58-мур армия, 91-мур битултрал дивизия, МахIачкъалаллал НКВД-лул дивизия, зунттал душварая хIасул бувсса 714-сса зенитно-артиллерийский полк. Буттал кIанттул цIанийсса дяъвилул фронтирдай талай бивкIссар Дагъусттанная 160 азарунния ливчусса инсантал. Ми талай бивкIссар Брестрал чIирттачIа, Белоруссиянаву, Украиннаву, Ккавкказ зунттаву, гьуртту хьуссар Европанал, Кореянал ва Китайнал халкь фашизмалия ва милитаризмалия тархъан бавриву.
ТачIав щищакIуй къахьунтIиссар къучагънаща къучагъшиву, виричунаща – бюхттулсса цIа, ххув хьуманаща – ххувшаву зеххин.
Дяъвилул цIараву ккаккан дур­сса къучагъшиврухлу Дагъусттаннал личIи-личIисса миллатирттал арсру лайкь хьуссар орденнан ва медаллан, 59 дагъусттанчунан дуллуссар Совет Союзрал ва Аьрасатнал виричу тIисса бюхттулсса цIа, 7 инсан лайкь хьуссар Слава ордендалул кавалертурал цIанин.
Арамтуращал архIал дяъвилул фронтирдай къучагъну талай бивкIссар Дагъусттаннал хъамигу. Миннава чIявуми лайкь хьуссар правительствалул наградарттан.
ХIакьинусса ветерантал хъуннасса вихшала дирхьуну бур цала хъирив наниминнал мяърипатрайн, узданшиврийн.
1999 шинал Дагъусттаннал районнайн Чачаннавасса экстремистал ххявхсса чIумалгу, миннайн къарши бавцIуссар Аьрасатнал аьрал ва Дагъусттаннал миллатирттал кьюкьри.
Му кьини дурксса чIумалгу Дагъусттаннал халкь аьралунналли бурувччусса.
Агьалинал жула аьралуннайн­сса вихшала хъуннассар.
Цумурцагу дяъвилий ливтIуссагу шайссар, бивщуссагу.
Дакьаврихлу, аслахIшиврухлу оь экьи бутIин багьай.
Дагъусттаннал агьалинал, ополчентурал, милицалтрал, Аьрасатнал аьралитурал къучагъшиврийну бурувччуссар жува тай иширттал чIумал Дагъусттан. ХIакьинусса кьинигу захIматсса, цал-цал дяъвилул, шартIирдай къуллугъ буллай бур Дагъусттаннал жагьилтал билаятрал личIи-личIисса кIанттурдай, яхIирай духIлай бур хьунадакьлакьисса захIматшивуртту. ЧIявусса республикалул жагьилтал ларайсса кIулшивуртту ласайсса аьрали заведениярттугу къуртал бувну хIаписартал хьунни. ДР-лул аьрали комиссариатрайн, районнай­сса мунил отделлайн Аьрасатнал личIи-личIисса регионная мудан букIлакIиссар жула оьрчIру эбратну къуллугъ буллай тIий барчаллагь тIисса чагъарду.
Командиртал рязину бур жула оьрчIру бажар бусса, захIмат ххирасса, зат ччяни лаласайсса бушиврия.
ЧIявуми жула аьралитал – хIаписартал, сержантътал, рядовойтал бур уздансса, марцIсса ва тIайласса инсантал. Билаятран захIматсса чIумал миннал тIайласса ва лайкьсса хIукму кьамул баншиврийн вихшала дур. Жу ххарину буру хIакьинугу жула оьрчIаву цала оьрму аьралуннацIун бахIин ччисса чансса бакъатIий. Халкьуннал бусалалуву увкуну бур: «Аьрщараща шайссар инсаннан ччатI булун, цила щаращава щин дулун, амма мунища цищара цурда дуруччин къашай­ссар», куну. Мунияту жула аьрщи, Ватан дуручлачими мудангу бусраврай бивкIссар ва бикIантIиссар.
Аьрасатнал армия – му паччахIлугърал чул бищай кIанур. Ватан дуруччаврил бурж дакI марцIну биттур буллай, хъуннасса хъар лархъун най бур хIакьину дазуйсса Ухссавнил Ккавкказуллал аьрали округ.
Округрал аьралуннаву да­хханашивуртту хъанахъаврицIун, талан кIулсса частру ва соединенияртту сакин даврицIун, учебно-материальная база цIубуккан баврицIун, жунма багьлай бур гьарица кьини Кьиблалул Аьрасатнаву паччахIлугърал мурадругу буручлан. Ухссавнил Ккавкказуллал аьрали округрал аьралитурай хъуннасса жаваблувшинна дур билаятрал ва аьралуннал мурадру буруччавриву.
ХIакьину Ватан дуруччайминнал кьини аьралитал кIицI дуллай бур Аьрасатнал Ярагъуннил гужирдаву дахханашивуртту хъанахъисса шартIирдай. Гьашину Ухссавнил Ккавкказуллал аьрали округ сакин хьуну 95 шин там хъанахъиссар.
Му сакин дурну диркIссар 1918 шинал май зурул 4-нний. 1986 шиная байбивхьуну ва округравун духлахиссар Краснодардал ва Ставрополлал крайрду, Дагъусттан, Кабардино-Балкария, Адыгея, Карачаево-Черкессия, Северная Осетия-Алания, Калмыкия, Ингушетия, Чечня республикарду, мукунна Астраханнал, Волгоградуллал, Ростовуллал областьру.
ЦIанасса чIумал ва округрай цайминнух бурувгун ххишаласса жаваблувшинна дуссар, вайннан ххишала захIматнугу буссар.
Ва округрал аьралитурайн тапшур бувну буссар Кьиблалул Аьрасат­наву миллатирттал мурадру буруччаврил масъала. Ххуйсса ккаккияртту чIалачIи дуллай буссар дазуйсса федерал службалул частьру 106-мур щинал ялувсса жамирдал бригадалул, 136-мур Минобороналул мотострелковая бригада, 102-мур Аьрасатнал МВД-лул виваллил аьралуннал бригада ва цаймигу частьру ва подразделенияртту.
Жагьилтал тарбия бавриву, аьралуннал ва флотрал сий дуру­ччавриву хъуннасса хъар лахълай бур дяъвилул ва Ярагъуннил гужирдал ветерантал.
ЧIа тIий ура Дяъвилул ва Яра­гъуннил гужирдал ветерантуран цIуллушиву, жагьилтал Ватан ххирану тарбия буллалисса бусравсса давриву тIайлабацIу.
Барча зул байран Ватан дуручлачисса ххаллилсса арсрув!
ДР-лул аьрали комиссар Дайтбек Мустафаев
ХIадур дурссар Андриана Аьбдуллаевал