Дувансса ва дуллалисса давуртту чIярусса дур

kkuliiЗунттавусса шяраваллаву хIакьину яхъанахъисса жулва халкьуннал хIалкьазия, ялун уруган, къумасса кьакьардавух най чIаларчагу, вайннал къатта-къушлийн увхсса чIумаллив ххуй чулинмайми пикрирдугу хIасул шай. Мукунсса пикрирдащал архIал аьлтта чIалангу бикIай гьарца иширавугу дуллалисса даву бакIуйн дуккавугу инсаннал цалва хIарачатрайн хъар хъанай бикIайшивугу. Гьай-гьай, жулва оьрму чIявумур чIумал жула ялувсса къуллугъчитурал хъит учаврицIунгу бавхIуну бикIай. Мунияту, ларгсса шинал дуван бювхъусса давурттаятугу цIуххин, Ккуллал райондалул хъуниминнал жухарасса аякьа цукунсса дуссарив кказит буккултрахьгу бусан, на хьунаавкьуссияв Ккуллал муниципалитетрал райондалул депутатьтурал собраниялул председатель, Сяидлул арс Гуйдалаев ХIамзатлущал. Ванал ва ттул дянив хьуна укунсса ихтилат.

— Буси, ХIамзат Сяидович, цими депутат уссарив Ккуллал муниципалитетрал райондалул собраниялувун увчIуну?
— Цинявппагу буссар 17 депутат, ттущала архIал. КIицI буванна цумур шярава цими депутат уссаривгу: Хъусращату – шама, Ккулату – ххюя, СумбатIлияту – ца, 1-мур ЦIувкIрату – ца, Ваччату — ца, ЧIяту ва Хъюйяту – ца, Хъювхъату, Къянияту, ЦIуйшату – кIия, Вихьлия ва Ссухъиящату – кIия, 2-мур ЦIувкIрату ва ЦIущарнияту – ца.
— Буси утти зува кьамул бувайсса хIукмурдаятугу.

Ккуллал муниципалитетрал райондалул депутатьтурал собраниялул председатель, Саидлул арс Гуйдалаев ХIамзатлущалсса ихтилат.
— Жу кьамул бувайссар райондалул вив хасну нани­сса хIукмурду. Гай хIукмурду цивппагу бикIан аьркинссар Дагъусттаннал ва Аьрасатнал кьануннайн къарши бакъа­сса. Яла агьаммур хIукмунугу бикIай, лаглагисса шинал ахирданий, ялун нанисса шинал бюджет кьамул бавугу. ТIайлар, кьавкьсса цифрарду бакъагу га бюджетращал, администрациялул экономикалул отделданул бюджетрал проект дувайсса духьувкун, ганищалла дикIайссар инсантурах социал зумуну ва экономикалул чулуха бурувгсса чIумал, ци тагьар хъананссарив ккаккан бавугу (прогноз). Мукунна дикIан аьркинссар такну ккаккан дурсса инвестициялул, приватизациялул, спортрал, культуралул, кIулшиву дулаврил, социал чулуха инсантурал ахIвал-хIал хьхьичIунмай буллалисса программартту.

[pullquote]Жу, жулва хIукмулийну кьамул  дувайссар аьрщарах ва хъуслих дулайсса дишалардал дуцин.[/pullquote]
Кьануннай чивчуну бур жу батIин аьркиншиву яла чIалну шанма зуруй цал. Аммаки чIя­вумур чIумал мунияр ччяни бавтIсса чIуннугу шай. Жува кьамул бувсса бюджет цукун бартбигьлай бурив ххал бувангу батIайссару шанма зуруй цал. Жу, мукунна, жулва хIукмулийну кьамул дувайссар аьрщарах ва хъуслих дулайсса дишалардал дуцин.
— Буси утти райондалул вив дуллалисса ва дуван бювхъусса давурттаятугу.
— Винма кIулсса куццуй, Дагъусттаннал зунттавусса муниципалитетирттал районну циняв дотациярттайсса районну дур. Миннувух – жулла Ккуллал муниципалитетрал районгу. Мунийн бувну, Дагъусттаннал ХIукуматрал итадаркьусса арцуйн хъарсса дур жула ший дувайсса давурттугу. Мукун бухьурчагу, райондалул администрациялущал архIал жугу кабакьу буллай, бювхъунни ца ларгсса шинал мутталий дурсса дакъахьурчагу, янилун дагьлагьисса давурттив дуван. «Кугьнасса къатри» тIисса программалувун багьлагьисса, мукьва мяй-мяйва квартира бусса къатри буван бювхъунни. Миннувату шанма Ваччав, ца ЧIяв бувссар. Ваччав райондалул жяматрал тIалавшиннарду биттур дулланма тIий буван бювхъунни «Многофункциональный центр». Вихьлив бувну буссар хIаммам. ТIайлар, кIа уттигу, щинал масъала дузал хьун бувану, зун бувар. Цакьнива кIара шяраву бувну буссар спорткомплекс. Буллай буссар Вихьлив 220 дуклаки оьрчI цакуну щяикIан бюхъайсса спортзалданущалсса школа. ДакIний буру кIара шяраву буван стадионгу. ЦIуйшав, Ссухъив, Къянив, ЧIяв, Хъюй, Хъювхъав, ЦIущарнив бувну буссар ФАП-ру. ЧIяв буллай буссар спортзал. Мукунма ЧIяв бувантIиссар волейболданий буккайсса площадкагу. Ккуллал шяравусса спортзалгу буссар бакьин буллай. Ваччавсса стадион буссар цIунил бакьин буллай. Шикку бикIантIиссар, футболданий буккайсса авлахъ бакъагу, волейболданий буккайсса площадкагу, теннисрай буккайсса кортгу. Мукунма тамашачитал щябикIан шайсса трибунардугу бикIантIиссар. Шиккува, Ваччав буллай буссар цIусса школагу. Хъюйннал, ЧIяйннал, Ваччиял шяраваллавун Хъуннеххаяту щин дуцинсса проект дуллай буссар, гай щин марцI дувайсса сооружениярттугу чIарав дусса. Ххи буван ччива, Ккуллал муниципал райондалувун духхайсса кIира шяравун, 2-мур ЦIувкIрав ва ЦIущарнив лагайсса ххуллу хъинну лахъисса, Ваччату 25 километралул манзилданийсса, цуппагу Лакралмур райондалийх лагма буккан багьлагьисса бушиврийн бувну, вай шяраваллавунсса ххуллу буссар СумбатIуллал шяравалличIату байбивхьуну буллай. Ва ххуллу цуппагу Республикалул программалувун бувтсса ххуллур. Ванил лахъишиву дикIан тIий дур 8 километралул манзилданийсса. «МарцIсса щин» тIисса программалувун дуртун дуссар Хъусрахьхьун, Ккулув, СумбатIлив щин дуцинсса давурттивгу. Амма ва программалун аьркинсса арцу итакъадакьлакьаврийн бувну, вай давуртту цалсса дуллан бюхълай бакъар.
— Ризкьи ябаврил, хъурунная бакIлахъия дучIан даврил иширттал давур­ттив цукун най дуссар?
— Муриххар яла къуманивун багьсса масъалавагу. На бусанна, такну къаацIларчагу, ми давурттал чулинмайсса ттулва пикри. Шикку кIицI буван багьлай бур укунсса затгу. Мугу цIанасса гьарца чулухара ихтиярду дуллусса чIумал, СПК-рдал хьуннав,таксса инсаннал хьуннав, цалва хIарачат бикIан багьлай бур дуван ччисса давурттаву. НукIурамур хIукумат дусса чIумал кунма бакъа, утти гужирай тIалавшиннарду дувайсса кьанунну дакъар. Райондалул хъуними хьуннав, шиккусса личIи-личIисса отделлу хьуннав, муданмагу хIадурссар аьрщи зузи дуванна, ятту-гъаттара ябуванна тIисса инсантурал чIарав бацIан. Учиннуча, ижаралий аьрщи дулун, фермертурал хозяйстварду дуван ччай бухьурча, жучIасса юристал муданмагу хIадурссар кумаг буван, уставру чичин, гай тIайлану дузал буван. Аммаки хъинну таксса бакъа бакъар захIмат буллан ччисса чиваркI. Мисалданун буцин ччива дуван ччинаща шайшиву даву дуван. 2-мур ЦIувкIрав вайннал шяраватусса ишбажаранчинал МахIарамов Аьвдулмажидлул 1000 гектар аьрщарал ижаралий ларсун, цала шяраву давур­ттив дакъа ливчIсса инсантуран зунсса кIантту буваннара тIий дувунни, цIанасса чIумул техникалулгу щаллу дурсса, гъа­ттарал пирма. ХIакьинугу ва къириятрал заллусса инсан пирма гьарта-гьарза дуллайна ур. Вай укунсса давурттайнни учайсса инвестицияртту увкунугу.
— Къабуллуну ацIан къа­хъанахъир укунсса суалгу. Дуссарив цичIав дахханашиву хьуну, инсантурахь бусансса кьяйдасса, жучIанма зунттавун газ буцаврил давурттавугу?
— Валлагь, уттигу инсантурахь ттявх учин бувну бусансса цичIав чIалай бакъар. ТIайлар, гьашинусса Дагъусттаннал бюджетраву ккаккан дурну дур жулва шийн газ буцинсса проект дувансса кушурдахсса арцу. Мудан хъирив хъанайна уссар му иширал ялув Сяид ХIасниевичгу. КъадучIанххурав жучIаннагу газ бувцусса чIунну.
— Барчаллагь, ХIамзат Сяидович, ттущал ихтилат бувансса чIун ляркъуну тIий.
— Вингу барчаллагь. На муданагу хIадурссара жулва миллатрал кказитрал зузалтращал хьунаакьингу, ихтилат бувангу. ХIатта цахъис чIалну хъанай бухьурчагу, на барча буллай ура лакрал миллат цIусса шинащал. Яраппий, гьарца жула каснал дакIниймур бартлагансса шин хьуннав.