Даниял Магьдиев

dan_1Ябуванну лакку маз

Кисловрайсса Аьлиллун

БикIийча вай ххару лахъи бакъасса,
Ттул вихь барчаллагьну дакIнийхтунусса
Инава ккакканнин ттун вия бавссар,
Дустурал вияту цимилгу куссар.

Хъунмасса шагьрулий, Аьрасатнаву,
Лакрал кулпатраву хъамалу хьура:
Ниттил, буттал, оьрчIал багьу-бизулий,
Къатлул узданшиврий махIаттал хьура.

Хьулул нуз тIитIайхту, тIайланма чIирай
Гъумучиял шагьру суратрай бия.
«Ча увкра, Лаккуйнмай ци хаварду бур?» —
МарцIсса лакку мазрай ттухьхьун суаллу.

ЧIивимур къатлуву, чIира бувгьуну,
Луттирду бивхьуну бия саргъунну
Лакрал чичултраннив цанмасса кIантту
ЛичIиссава бия, чIюлусса бия.

Лаккуй хъанахъисса дахханашиву
Тайннан кIулну дия ттуярда хъинну.
«Илчи» кказитру ва «ЦIубарз» журналлу
Мудан ишла буллай бия канилу.

Ниттийн «бавай» чайва хIурматрай оьрчIал
Буттайн «мяммай» чайва, иттав бурувгун.
Тайннал кулпатран ливксса барачат,
Ттун чIалачIиссаксса, лакку маз бия.

dan_2

Ккулув, Хъусрахь ххивав дустурал дянив,
Гъумук, Урив ххивав гьалмахтуращал,
Мандолина бишлай, ппу макьан дуцлай,
Лакку мазрай оьрчIру балай тIутIийни.

ЧIавхьулттих пахъ багьсса, щалва шагьругу
Лакрал макьандалух вичIилий бия.
ЧIал чIумал пишлищал бувхсса чIаххулгу
ЧIаххувчунаяту пахрулий бия.

Цаппара ххал хьувкун халкь зунттаясса,
Циваннив лакку маз сан къабувайсса,
ДакIнийн багьай кулпат чил шагьрулийсса,
Шаппа лакку мазрай гъалгъа тIутIисса.

Хъинну цIа машгьурсса дурккучу икIу,
Давриву сийлийсса зузала икIу,
Ниттил маз къакIулнайн лаккучу учин,
Ттуй ччинал аьй дара, ттуща къабюхъай.

Интнил кIюрх укунма, тяхъасса бикIу,
Гъинтнил кьини кунма, ххаллилсса бикIу,
Лакку маз къакIулсса хъамитайпалул
Ххуйшивугу щалла чIалан къадикIай.

Зунттай, ардай, архсса къундалул чуллай
Хъунисса шагьрурдай, мюрщисса щархъай
Буттахъал чувшиву, яхIгу, намусгу –
Лакку маз ябара, чув бухьурчангу.

Уквасса махъругу, мюршсса тIуллугу
ГьантIиссар чIумущал гьавалул ларсун,
Так маз личIантIиссар ябуллалинан,
ТIайлабацIу буллай оьрмулул дусну.
Тарки-зунттул чарххана

Хас буллай ура Рукьият ХIамзатован

* * *
Булбуллул цила чIу вин пишкаш буврив,
Ссавнил ссурулккуртта хъачIунттай бурив,
Вай лакрал зунттайсса кьанкь нахIу тIутIив
ЩапI куну цинярда вил лагма ххярхрив?

Лагмара гьарзадрайн ссут щуну дуна,
Инт дуркIсса хханссия лакрал зунттавун.
Гъази-Гъумучиял цIа ларгсса куча
ДусшивручIан ххуллул дайдихьу ххива.

Вил симан ккаркманан шинну цикIулссар,
Ссутнил сил урттуйсса щин хIисав шайссар,
Ина цал бунугу балай тIий ккавкнан
Жагьилшиву цукун хъамадитайссар?

Ххаллилсса миллатрал цIа бюхттул дуллай,
БикIу ина мудан ччаврил сий дуллай,
Къумукь маз пасихIсса бушиву буслай,
Яхьу, хIасрат дунал дакI рахIат дуллай.

Шиллердул виричу Делож укуна,
Ина ясир увсса жагьил ккавккунни.
Сситтул гьалак бувсса жанавартгума
Ччаврил мютIи байсса утти бувчIунни.

Турлих мютIи дурмур чIумуйсса дикIай,
Арцух машан ларсмур сий дакъа лагай,
ДакIнивун дурхмурдив, шинну гьарчагу,
Оьрмулул парчану абадлий личIай.

Лермонтовлул Бэлла дагъусттан душри
ТIутIийни, уттинин щак тIий уссияв.
ЦIанарив циваннив вих хьун ччай ура
Га къумукьдуш бивкIсса ттухьва бусайнайн.

ЯтIул цIан ришлаши ттуруллал дянийх
Ккуркки барз гьузуй най тачIав ккавкссарив?
Зунттай, ххяллай, ратIай, дачIрасса кьаннай
Пашмансса ттуранну хIисав хьуссарив?

Ттун вил чIу бавссия ЛухIи хьхьирицIгу
ЩатIал гьургулуву маркIачIан чIумал.
Ина ххал хьуссияв Таджикнавугу,
ЩиначIа щаращуйн кьус ивкIсса чIумал.

Вил балай бавссия Машук-Зунттуйгу,
Мурхьирдал къяртраву марч тIуркIу тIийни,
Ттун ина ккавкссияв УзбакIнавугу
Къундалул авлахърай, «арыкрал» чIарав.

Ккаккара чIявуну ТтурчIайнна-Зунттуй
Интнил ахирданий, гъидайдихьулий –
Дарги чIалачIийни, ярусса гъанний,
Дагъусттаннал дяри учин бюхъайний.

* * *
Буссар душру зунттаву
Цаннияр ца зирангсса,
КIюла жегъир ххуллурдайх
Гьинтри кунма лечайсса.

Та ТтурчIиял шяраву,
Таксса язугъну лирчIсса,
Гьарца кIилчинмур душнил
Балай учайсса бивкIссар.

Щарнил чIарах нанисса
Щаращул чIара неххал
Макьан дуцайсса диркIссар
Балайчинан тIааьнсса.

Ина бавцIусса кIанай
ТтурчIиял хIалу диркIссар,
КIялахIилул мурхьирдал
Махъру чичайсса бивкIссар.

Макьан щаращул неххал,
Махъру вацIлул мурхьирдал,
Балай ттурчIиридушнил –
Баян тIааьнсса бивкIссар

Вил Таркилийн баяйсса
Хьхьирил щатIал макьангу
Цаппарасса неххалли,
ТтурчIиял зунттаясса.

Ккурккуллал ХIалли-БакIу,
Къумукьнал Тарки-Зунтту
Цанниха ца кув чIумал
Циваннив лавхьхьу бизай.

* * *
ЦIанихсса Расана тIутIахьхьун гьайхту,
Гьан ччива ттун вищал КIяла-Муруллийн,
Лакрал щархъаяту кIулмургу бувсун,
Зайдул назму дуккин мукьай чирчусса.

Яла бачу куну ЛухIи-НуххучIан,
Вихь миннат бавияв балай чи куну,
Ккурмузул мурхьирдахь, даххана хъюртухь
Вищал балай архIал чара чивияв.

АьтIунссия архний, зул балай бавну,
Хъяшхъар-МачIал бакIрай хъахъи тIутIивгу,
ЦIай тIунссия урттуй бургъил тIинтталу
Ссибирнаву ливчIнал дуртIусса макьгу.

Ккаккан бан ччива вин Давдил-Щаращи,
Гъинттулгу, кIинттулгу къявхъа тIийнмасса,
ХIаллил мурхьирдавух Виярих лавай
Гьан ччива ахъахун – кIялахIирдачIан.

Лагабаргъ лавгукун Анни-БакIуя,
Гьавияв на вищал утта майданнив,
Щарнил шаэртурал хъун бувсса ккурчIа
Вин ккаккан бавияв цIанлакьрулуву.

Ватандалул цIаний жанну харж дурсса
Вирттаврая шикку вихь бусавияв,
Бюхттулну цIай тIисса гьайкалданучIа
КIинналагу тIутIул кацI бишивияв.

Ккурккуллал МахIмуди, жул ЧукIундалав
Ца бивкIссарив ччяни вин бувчIинтIиссар
Щазал пасихIшиву цуксса диркIссарив,
ЩилчIав ссихI къадуркна, вин чIалантIиссар

Ттун хьунаавкьунни жагьил дакI марцIсса,
ХIурматрай вил шакил ядуллалисса,
Вил балай бавну махъ, ина ккавккун махъ
РахIатну шанавун къагьара тIисса.

* * *
Инагу, вил дусталгу
Гъумукун бавтIсса чIумал,
Шагьрулул хъунма куча
ТIутIан ларсъсса ар ххива

ПаччахI хъамаитайссар,
Хъус дунал аргъ лагайссар
Балай, дакIнихту кусса,
ТачIав хъунмав къашайссар.

Хияллугу бур лехлай,
Байгьин-бугьан къахъанай,
Дурххун дацIан къакIулсса
Шиннащал данди буклай.

Багъраву бур булбулгу
Интнил чантI учин бувну,
Цила эшкьилул балай
ВилмуницIун бахIин ччай:

Бюхттулшиву, хъуншиву
Къумукьдуш, вил балайлул
Зунттаву инт барча дан
Дусшиврул балай тIисса.

ТалихIрал ца лахIзану
Дур мудан ттул дакIниву
Гъумук та ссутнил кьини
Зущал хьунаавкьусса.
Ттуннав ина щалва къабувчIлачIисса

Ттуннав ина щалва къабувчIлачIисса,
Виннив на цукунчIав хIисав къашайсса.
Ваксса жува архсса цаннаяту ца,
Нарав, оьрмуй, ина сан къаувайсса.
Цибайссар вацIлулгу таксса ябувцсса,
Архнийсса зунттулгу кIа ссав дургьусса.
Цибайссар къурнилгу таксса илкинсса,
Мукьвагу чулуха мурчан тIивтIусса.

Цибайссар оьрмулул эц ивкIна бувтсса,
Цама хъун ансса тIул тачIав къадурсса
Ссурахъал, хъинирвал, лагма-ялттуми –
Кувнная кув циняв ххиллали бувсса.

Ттуннив ина цирав щалва къакIулсса,
Виннив ттул дусшиву аьркин дакъасса?
Оьрмуй, цанна кувний кувннан захIматсса,
Кувннан цанна ина мудан бигьасса?

Ттуннив ина цирав щалва къакIулсса,
Виннив на цуссарив къаувчIлачIисса?
КIивагу тяхъасса, кIивагу хъунсса,
Оьрмуй, тару жува дустал хьунтIисса?

Лащару жува
Тивталсса, бюхттулсса вацIлул мурхь, ина
Циванна му зунттул ухнилу ххявхсса?
Ххяллаву, кьунттаву къурния архну
Циванни вил оьрму лабивкIун лавгсса?

Каши виву дури, аькьлу вил бури,
ЧIявучин бакъасса гьунар хъунмари,
Цаманал къабайсса хайр гьар мудангу
Бусрав бакъа къюллун вияту бури.

Вил чIарах къалагай аьрххилий тачIав,
Жанавар бакъасса, цамур зад цичIав.
Кьюкьлуя бяйкьусса лелуххул бакъа,
Вил къяртраву ссалчIав мина къадувай.

Ттула гьунар щалва аьлтту къабувсса
Нава виха хъинну лавхьхьу изара:
ЧIявуну хияллал гьалак увтари,
ЧIумух къаурувгун, вичIан учIара.

КIиягу тивталсса, кIиягу гужсса –
ЦанначIа ца хъинну бавкьу бизару.
КIиягу бювхъусса, гьунарду ххисса
Цаннаха ца гужну лавхьхьу бизару.

Тивталсса, бюхттулсса вацIлул мурхь, ина
Цанна бюхттул зунттул ухнилу ххявхсса
Гьунарду чIявусса, гьар кIанай лайкьсса,
Цанна дунияллун чIалай бакъасса?

Лагара ХъачIра-Ххуллийн
Лахъара Анни-БакIуйн,
Ттула оьрчIшиву ккаккан,
Лагара ХъачIра-Ххуллийх,
Жагьилшиву зана дан.

ОьрчIшиву – Анни-БакIуй
Жагьилшиву ттул – ХъачIрах,
Утти ттул вай шиннардил
Мина чув дишинавав?

Анни-БакIуй Ширвани —
На учIанцIа яхI бувну,
ХъачIрах МахIаммаджабир —
Ттух ялугьий авцIуну.

Уривав утти цучIав
На ккаккан ччай, хьулданий,
Ттун дустурал къадурмур
Данна, тIий кьаст лархIуну.

Щищалла тти ХъачIрахун
МаркIачIан чIумал гьайсса,
Анни-БакIуйн нанийни,
Цури архIал уцайсса?

Оьрмугу цичIав бакъар,
Дустал чIарав бакъасса,
ХъачIрахун, Анни-БакIуйн
Гьан цичIав аргъ дакъасса.

Анни-БакIух ялугьий
ХъачIра-Ххуллух вичIилий,
Дустуращал гъалгъа тIий,
Хьхьурду уттара дара.

Интту гъили дагьайхту,
Лахъанна Анни-БакIуйн,
ОьрчIшиврущал кIиккува
Урив ккаккан Ширвани.

Гъинттул маркIачIан чIумал
Зананна ХъачIра-Ххуллийн,
Жагьилшиврущал архIал
МахIаммаджабир ххал ан.

ОьрчIшиврулгу ттухь щялмахъ:
«Къаккавкри вил дус», — чирчан?
Жагьилшиврул хъяврин ан:
«Акъар гьалмахчу», — чирчан?

Чара бакъа ккаккайссар
ОьрчIшиврущал Ширвани,
Жагьилшиврущал архIал
Уссар МахIаммаджабир.

Миннал ттухь бусантIиссар
Аьрххи щищал байссарив,
Ттул шиннардил минагу
Чув дишин аьркинссарив .