Чаранну ляхълай буру

fog_13Ца-кIира нюжмардул хьхьичI бувксса номерданий жу бивщуссия МахIачкъала шагьрулул ххуллурдай хъанахъисса авариярттая, миннуву инсантуран хъанахъисса бала-апатIирттая. Мукуннарасса захIматсса тагьар дур республикалийх нанисса федерал ххуллурдайгу. Мунил хIакъираву, вай гьантрай, ттул ихтилат хьунни ГИБДД-лул ххуллул патрульданул службалул личIисса батальондалул командир, полициялул полковник Висирпаша МахIаммадовлущал.

— Висирпаша Узайриевич, цукунсса тагьар дур хIакьинусса кьини вил зузалт къуллугъ буллалисса республикалул федерал ххуллурдай?
— 2012 шиная байбивхьуну хIакьинусса кьининин федерал ххуллурдай сияхIрайн ларсун дур 472 ДТП. Миннуву 234 инсан ивкIун ур, 691 инсаннан цIунцIияртту хьуну дур.
2011 шинал 513 ДТП хьуну диркIун дур. Миннуву 301 ивкIусса, 710 бивщусса хьуну бивкIун бур. ЧIалачIисса куццуй, хьхьичIмур шинах бурувгун чан хьуну дур цирда ДТП-ттугу, миннуву ливтIуми ва бивщумигу.
— Зува къуллугъ буллалисса ххуллурдай ДТП-тту хьун къаритаву мурадрай, цукунсса давурттив дуллай буру зу?
— Му мурадрай жу чIярусса личIи-личIисса давурттив дуллай буссару.
Гьарица кьини даврийн бувккун нанисса нарядирттащал командиртурал дувайссар инструктаж. Аварияртту чIяруну хъанахъисса кIанттурдай бацIан байссар патрульданул нарядру. ДПС-лул зузалт хъинну ялув бавцIуну буссар шупIиртал ххуллул низамрава къабуккан, чIявучин ДТП-ттан багьана хъанахъисса шупIиртал хьунив ххуллийн буклакисса, хIарчIун рульданух щябикIлакIисса ва м.ц. ишру хьун къабитан.
Масала, хIарчIун рульданух щяивкIун тIий жаваблувшиннарайн кIункIу увссар 2889 шупIир (2011 шинал – 1827), цаннаяр ца хьхьичIун буклай, ххуллул низам къадурурччуну тIий – 7603 (2011 ш. – 5725), анаварну най бивкIун тIий – 6745 (2011 ш. – 49042).
— ХьунтIиссарив танмихI буллалаврийну баласса, лихачшиву дуллалисса шупIиртал низамрайн буцин?
— ХьунтIиссар. Цумацагу шупIирнан ххуллий ДПС-рал зузала ушиву кIулну ухьурча, низамрава увккун, аькIлун арцу дулаяр, ххуллул низамрал тIалавшинна щаллу дантIиссар, хаснува хIарчIун рульданух щякъабикIантIиссар, ягу ххуллийхсса щуттава бувккун хьхьичIун къабуклантIиссар, бучIи буллалисса 60 километралийнияр анаварну къабачинтIиссар, цанчирча мукунсса иширттахлу ми аькIлуйну къуртал къахьунтIиссарча, машина бачин бансса ихтияр зеххинтIиссар. Сант дирирну дунура, ттун учин ччива рульданух щяивкIсса гьарицагу инсаннахь, цуксса хIарачат булларчагу ДПС-лул зузалт, ххуллий низам дишин къахьунтIиссар, ххуллурдай хъанахъисса захIматсса ишру бухлаган бан къахьунтIиссар, агана зу ххуллул низамрал тIалавшиннарду щаллу къадулларча, ххуллий куннал хIурмат куннал къабулларча. Зува багьана хьуну хьунтIимунил пикри бувара.
— Цуксса ишлану дуссар хIакьинусса кьини ГосавтоинспекциялучIа ххуллий хъанахъимур ккаккан байсса, сурат рищайсса ва ласайсса техника?
— Батальондалул зузалтрал цалла давриву гьарица кьини ишла дуллалиссар скорость ккаккан дайсса, сурат ласайсса хасъсса приборду. ЦIанасса чIумал циняв патрульданул машинарттай дуссар скорость ххал дайсса, ххуллул низам лирсса кIанттурду ккаккан байсса «Визир» приборду. Мукунна ишлану дуссар «Сокол-Виза», «Искра» приборду. КIицI ларгсса техникалийну ххуллул низамрава бувксса ишру ххишалану ялун личин бан бюхълахъиссар. 2011 шинал октябрь зуруй жун буллунни мукуннасса «Арена» тIисса прибордал 10 комплект. Вайннул хъунмасса кумаг хъанай бур архсса манзилданий хьумур ххал бан. ХIасил, ялу-ялун цIу-цIусса техникалул дузал хъанай буру.
— ГИБДД-лул зузалтрал хасну цалва къуллугърайн дагьайми дакъасса, цаймигу тIулдакъашивуртту, тахсиркаршивуртту ашкара дурсса кIанттурдугу шайрив?
— Ххуллул мюхчаншиву дузал даву дакъассагу, жул зузалтрал цин лавхьхьусса захIматрал бутIа бихьлахьиссар ци журалул духьурчагу тахсиркаршиву ашкара давриву, бакъа хьусса инсантал ва машинартту лякъавриву. Масала, 2012 шинал федерал ххуллурдай дурссар личIи-личIисса оператив-профилактикалул давуртту «СКПО», «Розыск», «Нелегальный мигрант», «Нефть», «Оружие», «Путина», «Пешеход», «Спецсигнал», «Трактор, Мототранспорт», «Арсенал», «Мак», «Челнок», «Внимание – дети». Вай цIардал цала буслай бур цукунсса ва цуксса лагрулул даву дурссарив.
МВД-лул Информациялул центрданул бусласимунийн бувну, ДПС-лул личIисса батальондалул зузалтрал 2012 шинал ахирданийннин ялун личин дурну дур 29 ва аьч дурну дур 24 тахсиркаршиву (2011ш. – 24/21).
Тахсиркаршиврийн кIункIу тIисса журалул 1343 тIулдакъашивурттан ххуллу кьувкьуну бур. Зевххуну бур 55 ярагъ, ашкара бувну бур инсан ивкIусса 2 иш, хъямала бан ягу инсан ивчIан ярагъуннищал ххявхсса 4 иш, хъямалашин – 4 иш, хъус дарцусса – 34 иш, инсан авцусса – 1 иш.
Му бакъассагу, кIул бувну бур наркотикру лавсун нанисса (33), хIанттил продукция ларсун нанисса (11), ва м.ц. ишру. Лявкъуну бур луглагисса 104 машина, тахсиркаршиву дурну луглай бивкIсса ягу ятIа-тIар бакъа акъа хьусса 299 инсан.
— Зулва зузалт жаваблувшиннарайн кIункIу бувсса кIанттурдугу хьуссарив?
— Гьай-гьай, цалчин бусан ччива, АьФ-лул министрнал амрулийн бувну, гьарица нюжмардий жу жулва зузалтращал къуллугърайн дагьайсса занятияртту дайссар. Цин лархьхьусса давуртту дурссар жулла кьюкьлуву низам цIакь даву мурадрай.
Ци чулийгу, ларгсса шинал дянив 186 зузала личIи-личIисса жаваблувшиннарайн кIункIу увсса ишру хьунни. Амма давриву ххуйсса ккаккияртту чIалачIи дурсса зузалт цикссагу ххишаласса бур. Жул батальондалул зузалт цимилагу лайкь хьуну бур МВД-лул, УГИБДД-лул чулухасса наградарттан.
— Цукунсса аваза бувтсса ДТП-тту хьунни федерал ххуллурдай 2012 шинал?
-Жул 10-мур взвод къуллугъ буллалисса «Кавказ» федерал ххуллул бутIуй, июль зурул 26-нний ссят 22.00 хьусса чIумал «БМВ-Х5» машиналий нанисса Аьвдурашидов хьунив ххуллийн увккун «Приоралийн» щун бувну бия. Ва ишираву усса кIанай 4 инсан къуртал хьуну ия, миннавух – 10 шин хьусса чIивисса оьрчIгу. ЦIунцIияртту хьуну Каспийскаллал азарханалийн иян увну ия 3 инсан. Миннавух – 11 шинавусса чIивисса оьрчIгу.
Ца цамургу иш. «Астрахань-Махачкала» федерал ххуллул бутIуй (2-мур взвод къуллугъ буллалисса), Тарумовский райондалийсса Карабаглы шяраваллил чIарав август зурул 29-нний ссят 07.20 хьусса чIумал «ВАЗ-21014» машиналий нанисса Нагиевлуща машина байгьин къавхьуну хьунив ххуллийн ххявххун, «ВАЗ-21703» машиналийн щун бувну бур. Ва ишираву 3 инсан усса кIанай къуртал хьуну ур, миннавух – 12 шинавусса чIиви оьрчIгу. ЦIунцIияртту хьуну Тарумовкаллал азарханалийн иян увну ур 4 инсан, миннавух – 10 шин хьусса чIиви оьрчIгу.
Ттун оьвчаву дан ччива циняв шупIиртурайн: укунсса баларду зунмагу, цайминнангу къахьун, дуруччияра ххуллул низамрал тIалавшиннарду.
— Барчаллагь, Висирпаша Узайриевич. Ина тIутIимур шупIиртуралгу лалавсун, зул зузалтралгу хIарачатрацIух ххуллурдайсса тагьар къулай хьуншиврийн ва апатIру чан хьуншиврийн умуд бишинну.
Ихтилат бувссар Андриана Аьбдуллаевал