Ниттихъал кьадру бувара

fstog_3СутIаева ПатIимат Сулайманнул душ бувну бур 1909 шинал СумбатIуллал шяраву, хъудугьул кулпатраву. ПатIиматлул бутта Щамххалов Сулайман ия бюхттулсса, загълунсса, кьуват бусса адамина. Мукун загълунсса, кьянкьасса ухьувкун, мунаха балай тIун бикIайва, «Бюрунттул дарвач бусса, чаннамирал дакI дусса МаркIачIихъал Сулайман» тIий. Цува Сулайман буслан икIайва КIапIкIайлив (Владикавказрай) муххал ххуллий зузисса чIумал паччахIнал генералнал увцуну цачIана, цала къаралчину ивтун, шанна шин зий дурссия тIий. ПатIиматлул бутта хIалтIилух уссаксса хIаллай нину Аьйшат хъу-лухччинулсса, ризкьилулсса буллай Лаккуйва яхъанай бивкIун бур. ПатIимат бивкIун бур Сулайманнул 4 оьрчIава яла хъунмур. ПатIимат щар хьуну бур цанагу маччасса, ятинну хъун хьусса СутIаев Закарижанан. СутIаев Закарижа ивкIун ур чурххал оьвхъусса, хIарачат бусса, дан-дитан кIулсса жагьил. Мунал диркIун дур дянивсса хъудугьул дикIайсса хъу, лухччи, ризкьи, амма миннух уруглансса инсан акъа, мунан чIавасса оьрмулий кулпат бан багьну бур. 16 шин оьрмулул шайхту ПатIимат буцин увкуну, хъатIи бувссар. ХъатIигу бувну, ПатIимат шаппай буцайхту Закарижагу, СумбатIуллал вайми арамтал куна, муххал ххуллий зун лагайсса ивкIун ур.

М уххал ххуллий зун
лагайсса бивкIун бур хъурунная, лухччая дучIаймургу вирдай ларкьуну, ссуттихунмай, октябрь-ноябрь зурдардий. Гъинттул чIумал, баргъ лачIаврия нигьа буслай, циняв хIалтIухъантуравух Закарижагу цала хъунилсса, лухччинулсса буллан шавайн, СумбатIлив, зана шайсса ивкIун ур. Шавагу оьна къаацIайва, канил пагьму бусса ия. Къатрал чIиртту буллай, магъив дихьлай, маччанан, гъаннан, чIаххуран кумаг буллан лагайва. Нагу цал-цал буттащал архIал лавгун, кюртти бусса хьхьирултрай, чIелмултрай тамаша буллай икIайссияв.
Жул буттал Закарижанал духсса къатригу, зерххуну, цIулаган дурна, цамур кIанай цIусса къатри дан дакIнийну, чару батIлай, хIадуршин дуллай ия. Амма му дакIниймур бартбигьиннин, мюрщисса мукьва оьрчIгу ПатIиматлул хъуни буллан кьабивтун, оьрмулул 29 шинаву, 1939 шинал, октябрь зурул дайдихьулий, Закарижа, муххал ххуллий зий унува апатI хьуну, ивкIуну ур. ПатIимат ливчIун бур ятинтуращал га яла захIматмур чIумал. Цалчин, хьхьичIва заллухъруну бивкIсса хъу-лухччи, ризкьи колхозру дурну, колхозравун дирчусса, канихь цичIар къалирчIсса чIумал ва кIилчингу, лас ивкIуну ца шин ва дачIи хьуну 1941 шинал байбивхьуну бур Хъун дяъви.
Дуканмур, хIачIанмур, лахханмур дакъа, оьрму бутлан хъиннува захIмат хьуну бур. ПатIиматлунгу, мукьва мюрщисса оьрчIгу шаппа кьабивтун, хъуруннаха, лухччинуха, ризкьилуха зун циняв колхозниктуращал архIал даврийн буккан багьлай бивкIун бур.
Гьарца колхозникнангу кка ккан дурну диркIссар колхозрал даврий захIмат бихьлай шинал дянив дуван аьркинсса захIматрал кьинирдал ккал, му дансса захIматрал кьинирдал ккалгу цIакь дайсса диркIссар колхозниктурал цачIусса собраниялий. Му дуван ккаккан дурсса захIматрал кьинирдал ккал щаллу къадуварчан приусадебный участок къадулайва ягу дачIи дулайва, колхозрава уккан аврийн бияннинсса танмихI буллан бикIайва.
Колхозниктурал собраниялухь хъунисса ихтиярду дия. Колхозрал Устав, колхозрал председатель, ревизионный комиссиялул председатель, миннал дурсса даврил отчетру, колхозрал дахханмур, колхозниктуран захIматрал кьинирдан дулунмур колхозниктурал собраниялий цIакь дайва. Колхозрал жяматийсса собрание дия мяйжаннугусса демократиялул орган. Та чIумалсса колхозникталгу, лажин лякъулт бакъаяча, мяйжаннугусса патриотътал бия. Колхозниктуран дулайсса участокгу гьарца колхозникнан аьмсса, колхозниктурал собраниялий хIукму бувну дулайва. Участок дакъахьурча, муния дучIаймур дакъахьурча, цамур маэшат бансса кIану бакъая. Муданма зунсса даву дакъасса колхозниктурал хъу-лухччинуха зий ляркъусса кьинирдал аьдад 80-150-ннияр ххишала къашайва. ЗахIматрал кьинирдах дуркIмуних яхьун, кулпатрал маэшат щаллу бан бюхълай бакъая.
Мунихлуну ттул нину ПатIиматгу, чIивисса оьрчIгу мукьав бивхьуну, колхозрал давурттайн лагайва, цал-цал оьрчIах уруглан, мунал чIарав ацIан нагу уцайвав. Шяраву мюрщисса оьрчIру кьабитан ясли ягу садикру бакъая. Мукун аьхълай, гъили хъанай, захIматшивуртту ккаклай хъун хъанахъисса чIана-чIивима оьрчI шанна шин хьуннина ивкIуна. Та чIумал къашавай хьусса оьрчIах буругансса хIакинталгу бакъая райондалий, я миннан булунсса даруртту бакъая. ЧIявуминнал диагнозгу янил хьуссар тIисса дикIайва. Янилгу циван шайссияв къакIула, дуканмунил, янналул, уссал щаллу бан къахъанахъисса ятинталгу.
ПатIиматгу, кIира шинал дянив ласгу, арсгу ливтIуну, къуману, пикрирдай бикIайва ливчIсса шанмагу оьрчIал ялув, бакI цIуцIаву дуллай ккашил хьун къабитан, уссул, янналул щаллу бан хIарачат буллай.
ХIарачат буллан дикIайва цищара дан ккаккан дурсса захIматрал кьинирдал ккал щаллу дан къархьуну хъу зекъаххингу. Мунихлуну оьрмулул 11 шин хьусса душ Салиятгу, 8 шин хьусса нагу цищала кумагран колхозрал даврийн буцайвав. Оьрмулул 15 шин шайхту Салият, школагу кьабивтун, цилвагу кумаг буллай, колхозрал звеноводкану зузи бувуна. Нагу, мукьилчинмур классраву дуклай унува, 12 шин шайхту, 1944 шинал Азирбижаннаву Муганнал авлахърай кIигу руртун, зана хьусса, колхозрал 200-250 хIайван бусса яттил гьухъалданул хIухчуну ивтунав. Мигу бия къаша-шавайсса нюгъру чIиру бусса хIайвант, ттарду, чIиру, кунни хIасил, хIухчалтрачIа сагъсса яттил ттурзанналиву ябан къахъанайсса («илтIри»). Ятту Кочубейллал авлахърайсса Бажиганнайсса жула колхозрал къутандалийн гьан къабаврин савав хъанай дия 1943 шинал дяъвилул дазу, сайки, ГрозналлачIан гъан хьуну, Бажиганнал авлахъирттайх немецнал разведка най душиву. Мунихтуну гай авлахъирттайн гьан байсса цинярдагу районнал колхозирттал ятту кIи рутан гьан бувну бивкIссар Азирбижаннавун Муганнал авлахърайн. ДакIния къабуккай нава, школалияту зана хьуну, шавай учIаннин жула хIаят дия яттил дурцIуну, нинугу дия маз-кьазрай «вин захIмат хьун къабитанна, валлагь вай Тумалал биян бунни, ттущагу мабакьав чин къавхьунни» тIий. Юсупов Тумала ия колхоз дурну мукьахсса удаман (яттил фермалул хъунама). Хъиривмур кьини Тумала увкIун, хIаятравух увккун, ттухьгу маз-кьаз бихьлай ур, «на вин чIярусса захIматрал кьинирду дулунна, кумаг буванна» тIий. Я акт къачирчунни ттуйн тапшур буллалисса хIайвантрал аьдадрал, я циксса буссарив къабувсунни, я букъавккунни. Жул хъуннасса хIаятгу дуссия, гьартасса ппаллугу буссия. Аьрччасса, мурчIисса, сагъ бакъасса, нюгъру чIируннал ва ттардал дурцIуну дия хIаят. ХIасил, жул кулпатрайн вихшала духьунссия. Жул ниттил мукъучIагу, давричIагу тIайлашиву душиву кIул хьухьунссия.
ТIайлассар, лях-карах, кIюрххила гьухъалданийн нанисса яттил хьхьичIун увккун ххалбигьлан икIайва, цIухлан икIайва ци аьркинни, ци дур, ци дакъар тIий. Ттун кумагчину ттул чIивима уссу Рамазангу икIайва. Му цалчин яттичIан лавгссар оьрмулул дахьра 8 шинаву. КIюрххила Рамазан шания изаншиврул нину маз-кьазру бихьлан дикIайва, ци-дунугу мунан ххирасса затру дулунна тIий. КIаланнува бувккун, тартсса накIлил гъадара хьхьичI бишинна чирча, тIанкI увкуну изайва. Му дия Рамазаннул яла нахIумур дукиягу, хIачIиягу. Гьарца кьини ниттил кумаг байва лухччинийн биян бангу, шаппай буцингу, бюхъавай гъилисса дукра дурну хъирив ларсунгу дучIайва. Мукун, май зуруяту октябрь зуруйн ияннин хIухчушиву дуллай, октябрь зуруяту май зуруйн ияннин школалийн занай ттул хьуна 5 шин. Дяъвилул шиннардий дуклаки оьрчIал каникуллу лахъи лаган дурну дикIайва, колхозрал давурттив дуван кумаг булланшиврул. Колхозрал давурттив хъаннихун дагьну дия, зунсса арамтал бакъа, дяъвилийн лавгун.
Жугу колхозрал даврий зий бухьувкун, ниттил захIматрал кьинирдал ккаккан дурсса ккал щаллу дурну дакъахьурчагу, участок зекъарххуну щаллунура дитайва. Мукун захIматсса оьрму бутлай най дия жулгу, жул ниттил ПатIиматлулгу шинну. Шяраву иш багьну чIарав ацIансса, жухлу махъ бусансса, уссу, ссурахъу, маччасса адаминал инсан ливчIун акъая, дюъ дихьлай дикIайва аьркин дакъасса тIул мадару, цичIар маласару, щилкIуй махъ учинну мабикIару тIий. Ниттил увкумур жул щалвагу оьрмулухун оьттуву ва ттурчIаву ливчIунни. Мяйжаннугу, инсаннал оьрмулуву мунияр хъинсса зад цамур дакъахьунссар. Шардагу цичIар, оьрчIаяту кьюлтI дурну, лакъаритайва, цимурца чIалай дикIайва, жугу цичIар кьюлтIну ларсъсса кIантту къабайссия. Жул нину дия щялмахъ бакъасса, дакI марцIсса, чил задрайн тамахI бакъасса, хъамал ххирасса, амма хансса, кьянкьасса хасият дусса, щихьхьункIуй рай къабуллалисса, шяраваллил хъуниминнахьгу тIайламур тIайлар, къатIайламур къатIайлар куну, лажиндарайн тIутIисса инсан.
Миннангу цала лажиндарайн тIайламур махъ тIийкун му къаххирая, мунин бансса оьбалдарах луглан бикIайва. Мунихлуну шяраваллил хъуниминнал, цалва гуж, цащава бан бюхъаймур ккаккан бан, Буттал кIанттул цIанийсса дяъви ДагъусттанначIан гъан хъанахъисса 1943 шинал октябрь зурул ахирданий, шанма мюрщисса оьрчIгу кьабитан бувну, жул нину ПатIимат захIматрал фронтрайн тIайла дурккуна. Къатлуву хъунмурну ливчIуна 12 шинавусса ссу, ттун дия 10 шин (Рамазаннун 7 шин). Ниттил жухь маслихIатругу бувну, цила ххуллийх дуканмургу, миналийн дияйхту ишла дулланмургу, нагьливу шавхьсса гьавккури, нагь, турт, нис, дикI ца дарвагравун ларкьуну, ницай аьравалттий мугу бивхьуну, цащала архIал нанисса гьалмахтуращал бахьтта Буйнакскаллал райондалийсса Къапчигъай тIисса шяравун бивну бур. Му шяраву ца хъунмасса къатлуву нухьхьаяту шанурдугу бувну, циняв сумбатIул яхъанай бивкIун бур. СумбатIлияту цищала архIал буссия тIар МахIаммадов Садикь, Бугъаев Ися, Оьмаров МахIа, Юсупов Аьли, Будайчиева Сарижат, Идрисова Мисиду, МахIадова Рабият.
Буслан дикIайва му шярава зун лагайссияв Къумторкъалаллал дазуйн, «Щура-озень» неххал яла къуманив, танкардащагу лахъан къашайсса къанаврду дуклан тIий. Вай зий бивкIун бур кьинирду кутIасса, бявкъусса ноябрь-декабрь зурдардий. КIюрххил ссят ряхра шайхту бивзун, кьунниял цIаннай зана хъанай, га шяравалу цукунсса дуссарив ххал къархьуна тIар. Цал бригадалул хъунаману ия тIар Хъюйннал шяравасса РахIимов Будайчи. Цу гай цинявннаву оьрмулул дугьарасса духьувкун, «дурав, къарийгу» тIий, дяъвигу къабувну, гъили хьун бивчусса къувтIилух дигьалаган дитайвав тIар, гайми зун бачин байва тIар. Мудан зукьлан дикIайва Будайчиха, хъинсса ия тIий. Даврияту зана шайсса бивкIун бур бявкъусса къатлувун. Къатлул дянив бивкIун бур тав (пач), даврияту цащала ларсъсса тIаннуцIух лавхъун, къувтIи бичайсса бивкIун бур. Лахъан лампочка дакъа, дукра тавлуву дирхьусса цIарал чаннай дукайссия тIий буслан дикIайва.
Нахь лув дирчуну, ялунгу шардату ларсъсса хъа, ци-дунугу гъилисса лаххия дуртун, чIанкъатлуву уттубишайсса бивкIун бур. Дукан дулайсса дукиялул ккалгу лащинсса диркIун дур, ккашилнува личIайсса бивкIун бур. Шардату ларсъсса нагь, турт, дикI, нис, ини къабивкIссания, аьрщараха кьинибархан зун къабюхъанссия, тIий дикIайва. Гьарца кьини дувансса даврил ккаккан дурсса ккал диял дуллалисса инсантал, къашай хьуну литIунссия тIий буслай дикIайва.
ДакIний личIансса иш укунсса хьуна тIий дикIайва. Къапчигъайннал шяраву чIаххув яхъанахъисса инсантурал аьнакIив бувкIун, лагма-ялтту занай, къатлувун бувххун, буккан бан къахъанай бикIайва тIар. Ца кьини Бугъаев Исялгу, Юсупов Аьлилгу бавхIуну хIажлул лачIал ккукку, аьнакIун бувтун, кьюлтI чайхту, кIункIу бувну бур къатлувун. Къер учин къахъанахъисса аьнакIи бивххун, буллунни тIар биттун цихьхьун.
Бивттусса аьнакIул къув кьатIув бичлай авара къахьун, пикри хьунни тIар къатлуву кIачливу ччуччин. ЧIаххувран кьанкь къарищун нузру ларкьуну дур. Ччучлачисса къувлул пуркIурал ва кьункьал къатта бувцIуну бугъ хъанай, нуз тIитIин хъанай къабивкIун бур. Цурда ххярк тIий ларгун нуз тIиртIуну, ххассал хьуссару тIий буслан дикIайва. Чапалсса неххал щин хIачIлай, чапалсса нухьхьая бувсса шанийн багьлай, чурхру къашюшлай, чапалсса янналувусса инсантал кIирагу цIаллил (брюшной тиф) къашай хъанан бивкIру тIар.
З ахIматрал фронтрая де-
кабрь зурул ахирданий, даву къуртал шайхту, шаппай итабавкьуну бур. Къапчигъайлияту къашавайсса Идрисова Мисидущал бахьтта най, кIилчинмур кьини бивру тIар Ххажалмащилийн. Мичча, къашавай хьуну, бачин къахъанай бивкIун бур Мисидуща. Му буцин кумаг бара куну ниттил оьвкуну бур СумбатIлив. Шяравату ми буцин, Оьмаров Гъазихъал къатирданущал, лавгун бур ттул ниттилссу Сулайманова Бича. Шардай дучIайхту ттул нинугу къашай хьуна. Декабрь зуруй утту дирхьуну, март зурул ахирданийннин шания къадирзуна. Жу, шамагу оьрчI, ниттиха бан бюхъайсса хIурмат буллан бикIайссияв. ХIурмат бансса ахIвалгу бия жул, дукиялул луртандалул щаллуну бивкIру. Къашавай, кIиришиву гьаз хьусса ниттин дакIнин дагьайва личIи-личIисса щаращал дяркъусса щин. Нагу мяйжаннугу ниттин дакIнин дагьсса щинал хъин дансса ххай, гай щаращая щин ласун микIирал даркьусса ратIавух, лухччайх щинал шушри дуцIин лагайссияв. Хъиннура жувун нигь дагьуна шаппай зана хьусса Идрисова Мисидугу, МахIадова Рабиятгу литIайхту. Къашавайсса жулла нину къадиркIуния тIий бикIайссияв, ниттил лавай бавцIуну. ТалихI хьуна, нину март зурул ахирданий хъин хьуну, шания дирзуна.
Ттул нину хIарачат буллан дикIайва оьрчIру янналул, дукиялул щаллу бан.
Дяъвилул шиннардий дуканмур дакъа, мечIай, жура-журасса уртту канай яхъанахъисса инсантал чIявусса бия. Аммакирив жун мукунсса ккаши къаккавккуна. Жунний къалмул, накIлил луртанну диялну дикIайва.
Жул ниттихь вихшаласса мачча-гъансса инсантал буржирай дачIу, ссахI буцIа, ссуттил, ччар дайхту, зана банну тIий тавакъю буллан бикIайва. Аммакирив, ци аваданшиву духьурчагу, баччбакъашиву дурну, харж къадайва. «Хьхьирийгу кIичIала биша» тIисса учала буссар тIий, дуканмур ялув дарцIуну харж дайва. Колхозрал даврия шардай зана шайхту ягу, гъарал ларчIун, даврийн гьан къабюхъарчан янна дансса чухъа, ялун рутансса хъа, лув дутансса, усру дансса варси ппалуяту буллай, оьнна къадацIайва. Яттил луттирду кIивкIуну жун ххякул рахIурду бувайва.
Колхозрал даврия шардай нанисса чIумал мукьав къав бувну ягу дарваграву дирхьуну ларсъсса уртту къатрал цIияллай кьакьан дурну, ххулув бувну, миннуй кIива оьл, миннул бувсса бярчру ва 1-2 шин хьусса кьункри ябуллай, хIарачат буллан дикIайва. Миннуя дуркIсса накI, нагь, нис къатлуву чан хьун къадитайва, 2-3 шин хьусса къяча, чIава оьл бавххуну, аьркинмуних дулунсса арцу хьун дувайва.
ХIукуматрал 1943 шинал ризкьилияту дирхьуна хъуннасса налог, бачIи бавххуну лахъан къашайсса. Райондалул вив бавххуну ми ризкьи, дуркIсса арцух, дирхьусса налог дулун къахъанахъийкун, цахъивагу ххирану баххан, нанисса инсантуращал, Мамедкъалалив лавгуна цила ссийчIан. Шанмагу хIайвангу бавххуну ца зурувун, нину шардай зана хьуна. Ризкьи бавххуну дуркIсса арцу диял къахъанай, райпорал ччуччин бярал бакIугу бавххуна. Дяъвилул шиннардий ва дяъви къуртал хьуну хъиривми шиннардийгу гьарца къатлуяту, зузалаяту, колхозраву зий захIматрал кьинирдан дагьайсса арцугу заемран ласайва. Заемру чичин буржлу байва гьарца шяравусса къатта.Ттул нинугу хIарачат буллан дикIайва, жува ккашилну, янна-ус дакъа бунугу, хIукуматрал бурж биттур бан.
О ьрчIру хъуни хьуну му-
кьахгу ПатIиматлул захIматсса оьрму бигьа къавхьуна. 1949-ку шинал ЧIяйннал дянивмур даражалул школагу къуртал бувну, ттун ччай бия ларайсса кIулшивугу ларсун, учительнал, ягу шяраваллил хозяйствалул къуллугъчи хьун. Дяъви къуртал хьуну мукьах хьхьичIва-хьхьичI ацIва класс къуртал бувманугу хъанай ияв на. Амма ттуща, я янна, я ххуллух дулунсса арцу дакъа, дуклан гьан бюхълай бакъая. Ттуйн ва на кунмасса, дуклан гьан къахъанай ливчIсса, цаймигу ацIва класс къуртал бувсса оьрчIайн ОНО-райн оьвкуну, райОНО-рал заведующийну зузисса Загълиев ХIасаннул маслихIат бувна МахIачкъалаливсса шяраваллил хозяйствалул институтравун буххан. Цалгу кумаг банна кунни колхозирттал автомашинарттай уква буцин бан. МаслихIатрах вичIи дирхьуну, на хIадур хъанан ивкIра дуклан гьан. Ттун дуклан гьаннин янна-ус ласунсса арцу дакъа, ниттил, жува къаканай, цачIун бувсса аьнакIул ккунукирттах, царай парусиновый ттупливгу, сатиндалул кьюркьусса хIажакгу ларсуна шяравусса, Кьурбанисмяил зузисса, райПОрал ттучандалия. Му чIумал ккунукирттах, нагьлих, нисирах райПОрал ттучаннай хъус зехлан бикIайва.
1949-ку шинал на увхра шяраваллил хозяйствалул институтравун, зоотехниктал итабакьайсса факультетрайн. Дуклакисса ттучIан ссайгъат гьан бан, колхозрал бувагу бусса ца «полуторка» автомашиналун къарал буллай, МахIачкъалалив най бухьурча, шоферну зузисса ХIамидхъал Закарижанахь тавакъю бувайва цащала ласун. Дуклакисса ттун гьан дансса арцу дакъахьувкун, ниттил нувщи, увал къалмуя каний нигьирттай бувсса хъувхъу, нагь нис, гьан дайва. Жул участокгу оьккисса, ххуй дакъасса аьрщи дусса, кIанай дия. Мунихлуну звеневойкану зузисса Салиятлун кумаг буллай, гьарца кьини колхозрал къурнил даврийн лагайва.
Колхозрал даврия зана хьуну шаппай нанисса колхозникнахь ца хъунбакъасса дарваг ягу чIирисса мукьах рирщусса къар урттул ритайва.
Жул ниттилгу му мукьах бивщуну лавсъсса дарваг урттул кьакьан бувну, ххулув байва кIинттул ризкьилун бишин. ДакIния цукунни дуккан му захIмат жула ялув бивхьусса ниттихъулгу, мукун оьрму бувтсса цаймигу шяраваллил инсанталгу.
1952-ку шинал ЧIяйннал дянивмур даражалул школагу къуртал бувну, чIивима арс Рамазангу увххун ур Ростоврайсса муххал ххуллул инженертал хIадур бувайсса институтравун. Ниттин харж-хуржрах дулунмунил пикри хъиннува хъун хьуну бур. Институтирттавун бувхсса кIия арснан ххуллийх харж дансса арцурагу къатлуву дикIан аьркиннихха. Оьллу ябуллай, миннуя дуркIсса накI, дикIгу хIукуматран дулун аьркинну диркIссар. Гьарца хозяйство буржлувну диркIссар хIукуматран поставккалун (налогран) 100-120 литIра накIлил, 40-50 кг. дикIул дулун. Му дакъассагу, хъунисса налогру, гьарца хIайван хIисаврай дикIайва ризкьилуятугу. ДакIний бур 50-ку шиннардий ттукрая налог дирхьуну, я баххан къахъанай, щилчIав къаласлай, банмур бакъа, Кочубейнал авлахърайн итабакьлай бикIайва, зунттавусса шяраваллава автомашинарттай бувцуну, налогру къадулланшиврул.
И нститутругу къуртал
бувну оьрчIру зана хьуну мукьахгу ПатIиматлул колхозрал даву кьакъариртуна. КIиягу оьрчIгу, душгу оьрмулул ххуллийн бичин хIарачат бувна. Душ щар буллуна, оьрчIан хъами дурцуна. Миннан оьрчIру байхту, ми хъуни баврил ялув бакI цIуцIи буллан багьуна. Хъунама оьрчI СюлтIи, МахIачкъалалив Шяраваллил хозяйствалул институтгу къуртал бувну, райондалийн увкIун, Шяраваллил хозяйствалул управлениялул хъунама зоотехникну зун ивкIуна. Цаппара шиннардивату мунал кIулшивугу, давривусса бюхъугу хIисавравун лавсун, увчIуна Ккуллал райондалул коммунистурал партиялул секретарьну, 1964-ку шинал цалчинма секретарьну. Мунияр махъ, Москавлив Высшая партийная школагу къуртал бувну, зун ивкIуна МахIачкъалалив областной комитет партиялул зузалану.
ЧIивима арс Рамазангу, Ростоврай муххал ххуллул инженертал хIадур байсса институтгу къуртал бувну, зун ивкIуна МахIачкъалалив Муххал ххуллул отделениялул зузалану, дежурный станциялул даврия тIайла хьуну отделениялул начальникнал къуллугърайн ияннин.
Душ Салиятгу щар хьуну Избербашрайн, ласначIа оьрму бутлан бивкIуна. Амма ПатIиматлун Лаккуй мина кьаритан ччай бакъая. ОьрчIангу ччай бакъая му Лаккуй цурдалу кьаритан. Ттун тамансса захIмат бишин багьуна ниттияту рязишинна ласун ттучIанна МахIачкъалалив дучIан. Мачча-гъаннал, чIаххурал, цурда кунмасса, бугьара хьусса хъаннил, насу тIий, маслихIат бувну тIайла дурккуна.
1970-ку шинал октябрь зурул дайдихьулий шанма кулпатращал архIал ПатIиматгу МахIачкъалалив дуркIуна.
МахIачкъалаливгу ПатIимат бизар хьун къадацIайва. Цинма ччан бикIайхту РамазаннучIан ягу Избербашрайн СалиятлучIан лагайва.
Хъунмур чIун гьан дайва ттул мюрщисса оьрчIалсса буллай. Нагу цал областной комитет партиялул яла объединение «Скотопром»-рал даврий зий, командировкардай гьан багьлагьисса давурттай ивкIра. На акъашиву кIул хьун къаритлай, ниттил оьрчIалсса бан кумаг байва кулпатран.
1978-ку шинал къашай хьуну, июль зурул ахирданий нину диркIуна.
Уттигу мудан дакIнин дагьлан дикIай нину, ваксса захIмат жула ялув бувсса ниттин ттуятува бан багьаймур щаллу къабувну чIалай. Га инсан акъасса чIумал бур дакIнин багьлай, хIакьину банмур, гьунттийнин циван битлай иявав тIий, хъунасса инсан, хар-хавар бакъа, жухьвагу къацIувххуну лагайсса урхха тIий. Нава ттулла нину дакIнин рутаву гьартану, мюрш ивкIун бусласаврия савав хъанай дур ххюцIалку шиннардияр махъ бувсса инсантуран кIулну бикIаншиврул цукун захIматсса тагьарданий захIмат бихьлай, яхъанай бивкIссарив кIулну бикIаву мурадрай.
Нагу захIматрал ва дяъвилул ветеран-пенсионер С. СутIаев